همکاری جوامع محلی راهی برای شنیدن نوای حیات از تالاب‌های آذربایجان‌غربی

به گزارش ایرنا آذربایجان غربی با دارا بودن ۷۰ تالاب فصلی و دایمی با وسعت ۸۹۰ هزار هکتاری آن و ثبت بیش از ۵۰ درصد این عرصه ها در رامسر سایت یکی از استانهای پیشتاز در زیستگاههای آبی کشور است.

این استان دارای مکانهای مطلوب برای انواع پرندگان و جانواران و حیات وحش متنوعی است که هر کدام زیور و زندگی بخش به این زیست بومهای ارزشمند هستند.

از جمله تالابهای استان می توان به پارک ملی دریاچه ارومیه، قوپی باباعلی، کانی‌برازان، یادگارلو، درگه‌سنگی و حسنلو به عنوان زیستگاه جهانی شناخته شده‌اند که دریاچه ارومیه و یادگارلو از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند.

ویژگی طبیعی و اکولوژیکی تالاب‌های استان به گونه‌ای است که آن‌ها را مبدل به سرمایه‌ای گران‌بها برای کشور کرده است هر چند بیشینه‌ تالاب‌های استان فصلی بوده و با فرارسیدن فصل گرم، خشک می‌شوند.

چالش بزرگی که تالاب‌های استان آذربایجان غربی با آن روبه‌رو هستند عوامل انسانی و بهره برداری های بی رویه، آلودگی آب‌ها است.

آبگیری تالاب‌ها بیشتر از راه کانال‌کشی و مازاد آب‌های بخش کشاورزی است و این موضوع با گستردگی روز افزودن اراضی کشاورزی در این استان آسیب جدی به حیات تالابها زده و اولین قربانی آن دریاچه ارومیه است.

علاوه براین این کار سبب وارد شدن سم‌ها کشاورزی، به درون تالاب‌ها می‌شود، افزون‌بر آن، بهره‌برداری بیش از اندازه از منابع آبی در مسیر تالاب‌ها، زه کش مسیر سد حسنلو، تصاحب اراضی حاشیه تالابی از طریق کشاورزان محلی، ورود پساب‌های واحدهای تولیدی و شکارهای غیرمجاز، بر پایداری این زیست‌بومها و این گستره آن اثرهای ویران‌کننده‌ای گذاشته است.

پارک ملی دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین تالاب در این استان محسوب می شود و به رغم اینکه دچار بحران کم آبی شده و چیزی بیش از ۹۴۰ کیلومتر از وسعت پنج هزار و ۷۰۰ کیلومتری آن باقی نمانده است ولی همچنان پرندگان مهاجر و جانداران ساکن در این زیست بوم در تقلا برای ادامه حیات در دل این پهنه آبی کم رمق هستند.

مثل سالهای پر آبی هر چند رونقی در این تالاب ارزشمند نیست ولی در فصل مهاجرت گونه هایی از قبیل فلامینگو و انواع مرغابی‌ها و درناها همچنان به یاد گذشته از این تالاب گذر می کنند و روزهایی در این پهنه و در ورودی رودخانه های آن زندگی می کنند.

نیازمند قوانین سخت برای حفاظت از تالابها و دریاچه ارومیه هستیم

معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در این زمینه در یک گفت و گوی اختصاصی با ایرنا معتقد است که باید با قوانین سفت و سخت و مدیریت یکپارچه از تالابها و به ویژه دریاچه ارومیه محافظت شود.

علیرضا سید قریشی در این باره افزود: مدیریت تالابها موضوعی دو وجهی است بخشی به متولیان مربوط است و بخشی تابع اقلیم است و باید براساس اقلیم مدیریت شوند.

وی ادامه داد: در جهان در حال توسعه نمی شود با تعداد اندک نیروی انسانی و عرصه های بزرگ از محیط زیست محافظت کرد و نیازمند نیرویی از دل جوامع محلی هستیم که امروز در صیانت از بسیاری از تالابها به ویژه کانی برازان شاهد این همکاری هستیم.

این کارشناس معتقد است که محیط زیست امروز به نوعی رد پایی در پایش صنایع نیروگاهی و حفاظت از محیط طبیعی و در همه جا دارد و این موضوع گستردگی وظایف و نقش باعث شده در مدیریت این زیست بومها به علت کمبود نیرو با دشواریهایی مواجه باشد.

پنج محصول کشاورزی ۷۶ درصد آب کشاورزی در حوضه آبخیر دریاچه ارومیه را می بلعند

رییس اداره تالابهای اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی نیز در این زمینه معتقد است که باید مصرف آب در بخش کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه مدیریت شود و این موضوع مقدور نیست جز با همکاری، توجیه و فرهنگ سازی برای جوامع محلی و ذینفعان.

امید بنابی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه با خشک شدن بخشی از دریاچه ارومیه تالابهای اقماری دچار صدمه و آسیب می شوند افزود: پنج محصول یونجه، گندم، چغندر قند، سیب درختی و انگور محصولات پر آب بر هستند که در حوضه آبریز دریاچه ارومیه کشت می شود.

وی با بیان اینکه ۹۰ درصد آب در این پهنه توسط بخش کشاورزی مصرف می شود اظهار کرد: ۷۶ درصد منابع آبی توسط این پنج محصول به نوعی بی رویه استفاده می شود.

بنابی ادامه داد: یونجه ۱۸ درصد سطح زیر کشت و ۳۲ درصد آب مصرفی، سیب با ۱۵ درصد سطح زیر کشت و ۱۷ درصد مصرف اب، چغندر قند با پنج درصد اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه و هشت درصد مصرف اب، گندم ۱۲ درصد مصرف آب کشاورزی با ۲۶ درصد سطح زیر کشت و انگور ۱۴ درصد سطح زیر کشت با هشت درصد مصرف اب کشاورزی، بیشترین میزان مصرف را در سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان به خود اختصاص داده اند.

وی ادامه داد: در صورت مدیریت آب در بخش کشاورزی و تمرکز بر مدیریت مصرف بر روی این پنج محصول اصلی در حوضه، میتوان گام اساسی در ذخیره آب کشاورزی انجام داد و این آب ذخیره شده رابه دریاچه ارومیه رهاسازی نمود.

کدام تالابهای آذربایجان غربی روزگار خوشی ندارند؟

معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: تالاب پارک ملی دریاچه ارومیه، قوپی بابا علی و یادگارلو سه تالابی هستند که دچار کم آبی و عواقب خشکسالی شده اند.

قریشی با اشاره به اینکه تالابهای بورالان، کنیکور، شیبلو، پیراحد در شمال استان وضعیت بهتری دارند اظهار کرد: تالاب قره قشلاق و کانی برازان در جنوب استان وضعیت مطلوبی دارند هر چند که مدیریت بخش اعظمی از تالاب قره قشلاق با وسعت ۵۴ هزار کیلومتر برعهده استان اذربایجان شرقی است ولی آبگیری آن از طریق کانالهای فرعی زرینه رود است.

وی اضافه کرد: تالاب قوپی باباعلی فاقد آب بوده و تالاب یادگارلو سه دهه است که به علت زه کشهای موجود در اطراف آن به رغم تلاشهای بسیار احیا نشده است.

قریشی با اشاره به اینکه تالاب شیبلو دارای آب مطلوبی است گفت: این تالاب از رودخانه ارس تغذیه می کند و چون آب آن بسیار است شرایط برای زیست پرندگان خوب نیست.

تالاب نوروزلو به دلیل واقع شدن در میان شاخه هایی از زرینه رود دارای شرایط خوبی است و تالاب دورگه سنگی و سولدوز هم وضعیت مشابه نوروزلو را دارد.

معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی با اشاره به تعدی کشاورزان به حریمهای تالابی گفت: تالاب آق قلعه امسال سرریز شده حتی روستاییان از این شرایط گلایه مند هستند که اراضی کشاورزی دچار آسیب می شود ولی حقیقت ماجر این است که این اراضی اغلب در حریم تالاب هستند که زارعان اقدام به کشت در این مناطق کرده اند و مدعی مالکیت هستند.

کانی برازان الگویی برای توسعه گردشگری با همکاری ذینفعان

به گزارش ایرنا و براساس اظهارات مسوولان محیط زیست استان تالاب کانی برازان در بخش جنوبی دریاچه ارومیه هشت میلیون مترمکعب آب دارد و در زمان تبخیر هم در این منطقه عمق آب به ۸۰ سانتیمتر می‌رسد.

مدیر کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی هم در این زمینه گفت: در اغلب تالاب‌های استان با مدیریت و تعامل انجام شده و با اخذ حق آبه های شرایط مطلوب است و حتی برخی تالابها سرریز شده است.

حجت جباری افزود: مطالعه ای که انجام شده بیانگر اینست که ۶۰ تا ۷۰میلیون مترمکعب حق آبه تالاب‌های استان است.

وی با بیان اینکه تالاب کانی برازان مهاباد با وسعت هزار و ۵۰ هکتار که یک سایت پرنده نگری در شمالغرب کشور محسوب می شود و نمونه ای یک تالاب خوب است که ذینفعان تاثیر مهمی در نگهداشت آن دارند.

جباری ادامه داد: پلیکان خاکستری و سفید، تنجه، قوی گنگ و فریاد کش، عروس غاز، غاز خاکستری، غاز پیشانی سفید کوچک و بزرگ، درنای طناز، درنای معمولی، انواع کاکائی، کفچه نوک، آنقوت، انواع آبچلیک، قرقی، انواع کشیم، انواع خوتکا، آووست، انواع کاکائی، به زیستگاه‌های آذربایجان غربی مهاجرت دارند و اغلب این گونه ها در این زیست بوم سکونت دارند.

معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی هم با اشاره به گردشگری در حوزه تالابها اظهار کرد: مشارکت‌های مردمی و حساسیت نسبت به تالاب بسیار بالاست و مشارکت در مدیریت تالاب و اکوسیستم منطقه را در این جا می شود به چشم دید.

وی ادامه داد: ظرفیت های سرمایه گذاری در این مکان شناسایی و سایتها مکان یابی شده اند و در صورت وجود سرمایه گذار آماده سازی شده است.

قریشی با بیان اینکه اکوسیستم های منطقه شکننده هستند و باید برای اکوسیستم ارزش قابل شد اظهار کرد: در این بخش حفاظت مشارکتی مد نظر است و بدون این رویکرد نمیتوان موفق شد.

نگاهی به تالابهای سولدوز حسنلو و آق قلعه نشان می دهد که مسوولان برای ذینفعان ارزش قایل هستند و ذینفعان را در مدیریت زیست بوم مشارکت دادن بسیار مهم است .

وی اضافه کرد: تبدیل اراضی ملی به اراضی کشاورزی چالش مهمی است که نیازمند بررسی و اخذ تصیمات اثرگذار است و محیط زیست مخالف این مسأله است.

آذربایجان‌غربی با دارا بودن بیش از ۷۰ تالاب فصلی و دائمی و رودخانه های متعدد، ۳۰۰ گونه از انواع پرندگان آبزی و کنارآبزی یکی از مهمترین مکان‌های مهاجرت و زیست انواع پرندگان است.

همچنین حیات وحش و پستانداران مختلفی نیز در مناطق مختلف تحت حفاظت محیط زیست استان زندگی می کنند که از جذابیتهای طبیعت منطقه هستند.