نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
به گزارش ایکنا، گردشگری میراث اسلامی فرصتی بزرگ برای کشورهای اسلامی است. در حالی که برخی کشورها برنامه‌هایی را برای احیای میراث خود اعلام کرده‌اند، اما هنوز برای احیای بناهای تاریخی اسلامی اقدامات کافی انجام نشده است.
بازار گردشگری میراث جهانی با عوامل متعددی مانند مسافران کنجکاو، علاقه‌مندان به تاریخ، مجریان تورهای تخصصی و محبوبیت روزافزون سریال‌های تلویزیونی و فیلم‌های تاریخی در حال رونق است.
ظرفیت شگفت‌آور گردشگری میراث
به گفته شرکت تحقیقات بازار IMARC در هند، در سال 2023، ارزش بازار جهانی گردشگری مبتنی بر میراث فرهنگی در جهان حدود 587.1 میلیارد دلار بود و این رقم تا سال 2032 می‌تواند به 813.5 میلیارد دلار برسد.
با توجه به اینکه مسلمانان سهم عمده‌ای در صنعت گردشگری جهانی دارند، گردشگری میراث اسلامی می‌تواند بخش قابل توجهی از این بازار را به خود اختصاص دهد. بر اساس گزارش وضعیت اقتصاد جهانی اسلامی در سال 2022، هزینه مسلمانان برای سفر، 133 میلیارد دلار برآورد شده است که نسبت به سال قبل 17 درصد افزایش داشته است. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2027 این رقم به 174 میلیارد دلار برسد.
پروژه‌های عظیم گردشگری در کشورهای اسلامی
چندین کشور با اکثریت مسلمان در حال توسعه مکان‌های میراث اسلامی برای جذب گردشگران و استفاده از پتانسیل آن هستند. عربستان سعودی که در این زمینه پیشتاز است، در حال توسعه پروژه‌هایی با هدف بازسازی مساجد تاریخی و حفظ اماکن باستانی اسلامی است.
این کشور اخیراً ساخت دهکده تمدن اسلامی را به عنوان بخشی متحول کننده در شهر مدینه اعلام کرد. این دهکده با وسعت 257000 مترمربع، دارای هشت منطقه خواهد بود که با الگوبرداری از مناطق تأثیرگذار اسلامی: شبه جزیره عربستان، کشورهای اسلامی جنوب آسیا، آفریقا، اندلس، مغرب، مشرق، آسه آن و جاده ابریشم ساخته شده است.
در مجموع، عربستان سعودی قصد دارد بیش از 100 مکان تاریخی را در مکه و مدینه بسازد و به دنبال راه‌اندازی یک پلتفرم آنلاین برای رزرو بلیط برای بازدید از مکان‌های دینی مکه، از جمله غار حرا، محل نزول وحی بر پیامبر است. اگرچه بازدید از این غار جزء الزامی زیارت نیست، بسیاری از مسلمانان به دلیل اعتقادات خود از این مکان بازدید می‌کنند.
عربستان سعودی سال گذشته از بیش از 13.5 میلیون زائر عمره استقبال کرد که نسبت به سال قبل از آن 61.8 درصد افزایش داشته است.
مصر نیز در حال آماده شدن برای تحویل بزرگ در زمینه توسعه گردشگری در استان سینای جنوبی است. این طرح که هزینه آن 255 میلیون دلار برآورد شده سالانه بیش از یک میلیون گردشگر را جذب خواهد کرد. در قالب این طرح شاهد ساخت 14 پروژه برای ایجاد یک مقصد معنوی در بالای کوه‌های اطراف وادی مقدس خواهیم بود.
این منطقه برای سه دین اصلی توحیدی جهان یعنی اسلام، مسیحیت و یهودیت اهمیت زیادی دارد و شامل کوه موسی(ع) و صومعه سنت کاترین است. هم اکنون کار بر روی توسعه فرودگاه سنت کاترین در جنوب سینا برای تبدیل آن به یک مرکز بین‌المللی و ساخت هتل هایی که مجموعاً بیش از 1000 اتاق دارند آغاز شده است. اکنون حدود 50 درصد از کار پروژه تکمیل شده است.
احیای میراث اسلامی در آسیای مرکزی
بر اساس شاخص جهانی سفر مسلمانان Mastercard-CrescentRating در سال 2024، آسیا در حال حاضر از نظر گردشگری اسلامی پیشتاز است. ازبکستان که دارای تعدادی مساجد و زیارتگاه‌های به خوبی محافظت شده است، در حال تثبیت خود به عنوان مرکز گردشگری میراث اسلامی است. این کشور آسیای مرکزی همچنین محل نگهداری قدیمی‌ترین قرآن شناخته شده جهان است.
چندین شهر ازبکستان از جمله تاشکند، بخارا و سمرقند از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی جهان اسلام (ICESCO) به عنوان پایتخت‌های فرهنگ اسلامی معرفی شده‌اند.
بنیاد اگامبرگانوف مالک شرکت اوراسیا تراولز (Euroasia Travels) در ازبکستان می‌گوید: ازبکستان به دلیل برخورداری از اماکن تاریخی اسلامی به یک مقصد مسافرتی محبوب تبدیل شده است. شهرهای بخارا، سمرقند و خیوه مملو از اماکن مذهبی از جمله بسیاری از مدارس اسلامی و مساجد هستند.
وی افزود: دولت و بخش خصوصی در حال سرمایه‌گذاری در بهبود زیرساخت‌ها، اطمینان از رعایت استانداردهای حلال هستند و ما شهرهای مذهبی و تاریخی را از طریق رسانه‌های اجتماعی تبلیغ می‌کنیم.
Euroasia Travels هر ماه تورهای میراث اسلامی را برگزار می‌کند. بیشتر بازدیدکنندگان مسلمان از مالزی، اندونزی، ترکیه، عربستان سعودی و مصر هستند هرچند که تعداد گردشگران اروپایی نیز در حال افزایش است.
این نوع سفرها در ازبکستان رایج است زیرا مقبره‌های باشکوه علمای اسلامی مانند امام بخاری، حکیم ترمذی و بهاءالدین نقشبندی در این کشور وجود دارد. اگامبرگانوف می‌گوید: علاوه بر این، مقبره قثم بن عباس، پسر عموی حضرت محمد (ص) نیز در این کشور است.
به گفته جمشید گازیف، رئیس بخش توسعه گردشگری زیارتی جمهوری ازبکستان، این کشور به طور فعال ظرفیت گردشگری میراث اسلامی خود را ارتقا داده است.
در سال 2023، این کمیته همایش «ازبکستان، بهترین مقصد برای میزبانی از مسلمانان» را برگزار کرد و سازمان‌های گردشگری محلی را با تورگردانان کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی گرد هم آورد.
وی افزود: در سال 2023، ما پذیرای یک میلیون و چهارصد هزار گردشگر بودیم که شامل 428000 نفر از تاجیکستان، 335000 نفر از قرقیزستان، 283000 نفر از قزاقستان، 45600 نفر از ترکیه، 3500 نفر از آذربایجان و 3290 نفر از اندونزی و مالزی بودند.
شهروندان 76 کشور واجد شرایط دریافت ویزای الکترونیکی توریستی ازبکستان هستند از جمله کشورهای مسلمان مانند بنگلادش، مصر، اردن، لبنان، مراکش، ایران، عمان و عربستان سعودی؛ بدین ترتیب این کشور سفرهای ورودی را به طور قابل توجهی تسهیل کرده است.
ظرفیت گردشگری مذهبی در ایران
ایران نیز می‌تواند به یک مقصد مهم میراث اسلامی تبدیل شود. این کشور که دارای بیش از 8000 مکان مقدس و مکان‌های زیارتی است، قبل از همه گیری کووید-19 سالانه پذیرای حدود هشت میلیون گردشگر بود. این رقم در سال 2023 به شش میلیون کاهش یافت.
طاهره شیردل از فعالان گردشگری در ایران به سلام گیت‌وی می‌گوید: از آنجایی که ایران دارای جاذبه‌های مذهبی برای مسلمانان از جمله حرم امام رضا(ع)، حرم فاطمه معصومه(ع) و شاه چراغ است و از زیرساخت‌های نسبتاً خوبی برخوردار است، پتانسیل ارائه تورهای میراث اسلامی را دارد. او می‌گوید: با این حال، به خاطر کمبود فعالیت‌های تبلیغاتی و بازاریابی نامناسب، کارهای زیادی باید انجام شود تا بتواند به طور کامل از ظرفیت گردشگری مذهبی استفاده کند.
عراق، قطب بالقوه گردشگری اسلامی
بر اساس تحقیقات دانشگاه کوفه، عراق که دارای مساجد تاریخی متعدد و شهرهای تاریخی اسلامی است، می‌تواند میلیون ها بازدیدکننده را جذب کند و سالانه از این طریق میلیاردها دلار درآمد داشته باشد.
احمد ماهر، راهنمای تور در اکناف تورز (Aknaf Tours ) مستقر در بغداد، می‌گوید: عراق یکی از جذاب‌ترین مقاصد مذهبی به دلیل حضور مذاهب مختلف اسلامی در این کشور است. وی افزود: ما مسجد امام ابوحنیفه، مؤسس مکتب فقهی حنفی اهل سنت و مقبره عبدالقادر گیلانی، مؤسس قادریه، یکی از قدیمی‌ترین فرقه‌های صوفیه را داریم. علاوه بر این، آرامگاه هفت تن از 12 امام مورد احترام مسلمانان در عراق قرار دارد.
علیرغم غنی بودن میراث اسلامی در عراق، بخش گردشگری این کشور به اندازه کافی توسعه نیافته است و هیچ مطالعه سالانه یا برنامه راهبردی برای توسعه گردشگری مذهبی وجود ندارد.
پژوهش دانشگاه کوفه نشان داد که سهم گردشگری در اقتصاد عراق با توجه به ظرفیت بالقوه گردشگری مذهبی این کشور تناسبی ندارد. اگر گردشگری مذهبی به اندازه کافی توسعه یابد درآمد، گردشگری این کشور از 10.9 میلیارد دلار در سال 2020 به 15 میلیارد دلار و بیشتر افزایش خواهد یافت. به همین دلایل، اکناف تورز بر ارائه تورهای تاریخی، فرهنگی و طبیعت محور تمرکز کرده است.
احمد ماهر افزود: افرادی که به عراق سفر می‌کنند صرفاً به دلیل اعتقادات خود و نه در نتیجه برنامه‌های بازاریابی به عراق می‌آیند. عراق هنوز یک اقتصاد مبتنی بر نفت است و به گردشگری وابسته نیست. به گفته وی به لطف ثبات رو به رشد و قانون جدید ویزا که در سال 2022 اعلام شد و برای 35 ملیت اعمال می‌شود، این کشور یک مقصد مسافرتی نوظهور است.
اسپانیا در پی احیای میراث اندلس
مارتا فرناندز مارتین، مدیر هیئت گردشگری اسپانیا، گردشگران را به سفر در گذشته اسلامی اسپانیا به ویژه در دوران اندلس، زمانی که شبه جزیره ایبری مرکز فرهنگ، علم و هنر اسلامی بود دعوت کرد. او تاکید کرد که اسپانیا چگونه تاریخ اسلامی خود را پذیرفته است؛ به ویژه در مناطقی مانند اندلس، جایی که شهرهایی مانند قرطبه، گرانادا و سویا مرکز آثار اسلامی مشهور جهانی مانند الحمرا و مسجد بزرگ قرطبه هستند.
فرناندز گفت: میراث اسلامی اسپانیا بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت ما است و این چیزی است که سالانه میلیون‌ها گردشگر چه مسلمان و چه غیرمسلمان را جذب می‌کند. گذشته اسلامی ما مایه مباهات است و ما تلاش کرده‌ایم تا اطمینان حاصل کنیم که این نشانه‌های فرهنگی به عنوان جاذبه‌های گردشگری کلیدی حفظ و تبلیغ می‌شوند.
فرناندز تأکید کرد که رویکرد اسپانیا برای ترویج میراث اسلامی فراگیر است و هم مسافران مسلمانی را که به دنبال ارتباط با تاریخ خود هستند و هم غیر مسلمانانی را که به معماری و تمدن اسلامی علاقه‌مند هستند، هدف قرار می‌دهد. ما معتقدیم که میراث اسلامی جذابیت جهانی دارد. زیبایی الحمرا، پیچیدگی هنر اسلامی و میراث فکری اندلس شهرت جهانی دارد.
اسپانیا همچنین ابتکاراتی را برای دسترسی بیشتر به این مکان‌ها برای مسافران مسلمان با ارائه اقامتگاه‌ها و غذاهای حلالدر شهرهای بزرگ با مکان‌های میراث اسلامی ایجاد کرده است. فرناندز افزود: ما در تلاش هستیم تا امکانات را برای گردشگران مسلمان، از جمله ارائه غذای دارای گواهی حلال، فضاهای نماز و خدمات حساس فرهنگی افزایش دهیم تا آنها در حین کاوش در تاریخ غنی اسلامی اسپانیا احساس راحتی داشته باشند.
مالزی؛ قلب میراث اسلامی در آسیای جنوب شرقی
نور آلیسا کورالین یوسین، مدیر تحقیقات و آموزش مرکز گردشگری اسلامی مالزی (ITC)، بر موقعیت منحصر به فرد مالزی به عنوان مرکز میراث اسلامی در جنوب شرقی آسیا تاکید کرد. او توضیح داد که چگونه تاریخ مالزی به عنوان مرکز گسترش اسلام در منطقه، همراه با تنوع فرهنگی غنی، خود را به مقصدی جذاب برای مسافران مسلمان تبدیل کرده است.
نور آلیسا گفت: مالزی به خاطر میراث اسلامی خود که عمیقاً با هویت چندفرهنگی ما در هم تنیده است، شناخته شده است. ما مفتخریم که میراث اسلامی خود را از طریق مساجد تاریخی، جشنواره‌های فرهنگی و هنر اسلامی خود به نمایش می‌گذاریم و در عین حال زیرساخت‌های گردشگری مدرن و مسلمان‌پسند را ارائه می‌کنیم که برای مسافران از سراسر جهان جذاب است.
او توضیح داد که بخش گردشگری مالزی نه تنها به حفظ گذشته مرتبط است بلکه در زمینه آینده گردشگری اسلامی نیز فعال است. نور آلیسا گفت: ما خدمات گردشگری حلال در سطح جهانی را توسعه داده‌ایم، از هتل‌ها و رستوران‌های دارای گواهی حلال گرفته تا تأسیسات نماز در مکان‌های عمومی و اطمینان حاصل می‌کنیم که مسافران مسلمان هنگام بازدید از مالزی احساس می‌کنند که در خانه خود هستند.
با ابتکاراتی که شامل برنامه‌های آموزشی و مبادلات فرهنگی برای تقویت درک عمیق‌تر از فرهنگ اسلامی در میان گردشگران است، رویکرد مالزی برای ترویج میراث اسلامی فراتر از مکان‌های فیزیکی است.. او گفت: هدف ما ایجاد محیطی است که مسافران بتوانند میراث اسلامی را به شیوه‌ای معتبر، جذاب و فراگیر تجربه کنند.
آینده روشن گردشگری میراث اسلامی
آینده گردشگری میراث اسلامی روشن است؛ به ویژه با توجه به اینکه کشورهای بیشتری ارزش تاریخ اسلامی خود را در جذب گردشگران درک می‌کنند. با ادامه رشد بازار جهانی سفر مسلمانان، مقاصدی که برای حفظ و ترویج میراث اسلامی خود سرمایه‌گذاری می کنند، موقعیت خوبی برای جذب بازدیدکنندگان مسلمان و غیرمسلمان خواهند داشت.
نور آلیسا می‌گوید: میراث اسلامی فقط برای گردشگران مسلمان نیست، بلکه بخشی از تاریخ مشترک جهانی ما است. ما با ترویج گردشگری میراث اسلامی، نه تنها به گذشته خود احترام می گذاریم، بلکه آینده ای فراگیرتر و توام با همزیستی بیشتر را برای همه گردشگران می سازیم.
گزارش از محسن حدادی
انتهای پیام
منبع
