نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیپس از گمانه‌زنی‌های متعدد و گوناگون درباره سیاست احتمالی دولت دوم «دونالد ترامپ» در قبال جمهوری اسلامی ایران، رئیس‌جمهور آمریکا روز چهارم فوریه (۱۶ بمهن ماه)، یک «یادداشت ریاست‌جمهوری در حوزه امنیت ملی» (۱) امضاء کرد که خط مشی دولت وی در رابطه با ایران را مشخص می‌سازد.
این یادداشت مدعی است با احیای سیاست «فشار حداکثری»، به دنبال مسدود کردن مسیرهای دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و مقابله با سیاست‌های برون‌مرزی تهران است.
جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و موشک‌های بالستیک قاره‌پیما، مقابله با توسعه توان موشکی و تسلیحاتی متعارف یا غیرمتعارف و آنچه وی نابودی «شبکه تروریستی» ایران خوانده، از مهم‌ترین اهدافی به شمار می‌آیند که در این سند بیان شده است.
امضای این یادداشت بازتاب‌های گسترده‌ای در میان نخبگان سیاسی، رسانه‌ها و اندیشکده‌های آمریکایی داشته است. در این زمینه، برخی این یادداشت را آغاز کارزار فشار حداکثری و شکل‌گیری دور تازه‌ای از تنش‌ها میان واشنگتن و تهران دانسته و در جهت خواسته خود، از آن استقبال کرده‌اند.
برخی دیگر هم با توجه به اظهارات ترامپ در هنگام امضای یادداشت و نیز در نشست مشترک با «بنیامین نتانیاهو» و توئیتی که بعدا منتشر ساخت، روی پیغام‌های مذاکراتی رئیس‌جمهوری آمریکا تمرکز کرده و از گشایش روزنه امیدی به از سرگیری گفت‌وگوها میان واشنگتن و تهران در جهت کاهش تعارضات دو طرف سخن گفته‌اند.
استقبال چهره‌های ضدایرانی از زمینه‌سازی بازگشت فشار حداکثری
در رابطه با امضای یادداشت اخیر و آغاز فاز تازه فشار حداکثری علیه ایران، «جب بوش» و «مارک والاس» مدیران «سازمان اتحاد علیه ایران هسته‌ای»، بیانیه‌ای صادر کرده و در آن از این اقدام ترامپ تشکر کرده‌اند. در بیانیه آنها آمده است: ما، رئیس جمهور ترامپ را برای امضای این یادداشت مهم ریاست جمهوری، با هدف بازگرداندن فشار حداکثری بر حکومت ایران تحسین می‌کنیم. این سیاست در دوره اول خود موفقیت‌آمیز بود و بیشتر توانایی‌های جمهوری اسلامی را در دوره دوم رئیس جمهور از بین می‌برد. (۲)
«گابریل نورونها» از مقامات وزارت خارجه دولت سابق ترامپ و از جمله تدوین‌کنندگان تحریم‌ها علیه ایران نیز ضمن تقدیر از یادداشت اجرایی ترامپ، آن را اقدامی فوق‌العاده خوانده که علیه برنامه هسته‌ای ایران و اقدامات منطقه‌ای تهران «موضع مناسبی» گرفته و در صدد مقابله با آن برآمده است. (۳)
«آندریا استریکر» عضو ارشد «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» نیز دستور ترامپ به نمایندگی آمریکا در سازمان ملل مبنی برای همکاری با متحدان کلیدی برای تکمیل فوری تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی علیه ایران را بازنشر داده و از آن استقبال کرده است. (۴)
ترامپ عجله‌ای برای درگیری مستقیم با ایران ندارد
در مقابل اما، بسیاری این اقدام ترامپ را در راستای بهبود روابط واشنگتن و تهران ارزیابی کرده و از آن استقبال کرده‌اند.
در این راستا، «اریک بروئر» عضو سابق شورای امنیت ملی آمریکا در توییتی نوشته است: «این جذاب است. ترامپ فرمان اجرایی خود در مورد جزئیات سیاست حداکثر فشار خود بر ایران را زیرسازی می‌کند؛ در واقع می‌گوید که مجبور به امضای آن شده است و امیدوار است که هرگز مجبور به استفاده از آن نباشد. می‌گوید تنها شرط وی این است که ایران نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد. ترامپ، بگونه‌ای واضح‌تر از همیشه، خواهان معامله است».
«تریتا پارسی» عضو ارشد «موسسه کوئینسی» نیز ضمن اشاره به این گفته ترامپ که «افراد زیادی در رده‌های بالای ایران هستند که نمی‌خواهند سلاح هسته‌ای داشته باشند»، اشاره می‌کند: در تاریخ آمریکا هیچ رئیس جمهوری تاکنون چنین از موضع شبه‌رسمی آمریکا در رابطه با اقدامات ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای، فاصله نگرفته و رسما اعلام نکرده است که بر خلاف تصور عمومی و رسمی، همه ایرانی‌ها لزوما به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نیستند. پارسی این موضع ترامپ را یک سیگنال بسیار مثبت برای از سرگیری مذاکرات با ایران می‌بیند. (۵)
در موضع‌گیری دیگری، «دیوید سینگر» از تحلیلگران «نیویورک تایمز» در گزارشی مدعی شده ترامپ با انتشار این یادداشت اجرایی و سخنانش پس از امضای آن، نشان داده که عجله‌ای برای درگیری مستقیم با ایران ندارد و به نظر می‌رسد درِ مذاکره را باز نگه داشته است. (۶)
ترامپ به دنبال «اول آمریکا» است یا «اول اسرائیل»؟
فارغ از اینکه مخالفان یا موافقان مذاکره واشنگتن با تهران چه برداشتی از یادداشت اخیر ترامپ داشته یا دارند، در تحلیل مواضع اخیر ترامپ با توجه به آنچه در پس‌زمینه تحلیل رسانه‌ها و اندیشکده‌های آمریکایی به چشم می‌آید، نوع نگاه وی به مذاکره با ایران و نقش محتمل نتانیاهو در مناسبات دو طرف، می‌توان به چند نکته تحلیلی اشاره داشت:
نخستین نکته‌ای که برجسته می‌نماید، همزمانی امضای یادداشت ریاست جمهوری با سفر نتانیاهو به واشنگتن است؛ اینکه ترامپ از ۲۰ ژانویه تاکنون و با وجود امضای بیش از ۴۰۰ دستور اجرایی، هیچ اقدامی علیه ایران انجام نداد و اولین گام سیاست جدید خود را در رابطه با ایران همزمان با حضور نتانیاهو برداشت می‌توان این گونه معنا کرد که ترامپ با این اقدام این پیام را به ایران ارسال کرد که درباره موضوع هسته‌ای با اسرائیل نوعی تفاهم و اتفاق نظر دارد و دو طرف ظاهرا نگرانی‌های مشترکی در این زمینه دارند.
نکته دوم را باید به نگاه خاص ترامپ به موضوع ایران در سیاست‌های آمریکا مربوط دانست. هرچند همزمانی امضای یادداشت اخیر با سفر نتانیاهو به واشنگتن نشان از نوعی همراهی دارد، اما باید توجه داشت که ترامپ یک یادداشت ریاست جمهوری امضا کرد و نه یک فرمان اجرایی که رسمیت چندانی ندارد. بر این اساس می‌شود گفت برخلاف دوره قبل، ترامپ نمی‌خواهد در رابطه با ایران به طور کامل مطابق اهداف نتانیاهو عمل کند. نتانیاهو پیش‌تر مدعی شده بود ترامپ با مطالبه او در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شده است. بنابراین، اگر بپذیریم که خواست نخست وزیر رژیم صهیونیستی از ترامپ نمی‌تواند صرفا امضای یک یادداشت ریاست جمهوری باشد، باید گفت که رئیس‌جمهور آمریکا با برآورده نکردن خواست اصلی اسرائیل در تلاش است که در ارتباط با ایران سیاست «اول آمریکا» را مبنا قرار دهد و نه «اول اسرائیل». البته برخی هم می‌گویند ترامپ برای برقراری موازنه در روابط با اسرائیل، روندی مرحله به مرحله را می‌پیماید و نباید گام اول وی را ملاک قرار داد.
نکته سوم به موضع‌گیری ترامپ پس از امضای یادداشت ریاست جمهوری مربوط می‌شود. ترامپ پس از آن تاکید کرد که این کار برای او دشوار بوده و برای انجام آن تردید داشته است. این دشواری و تردید می‌تواند بدین معنا باشد که ارزیابی تیم ترامپ و شخص او این است که انجام اقدامات شدید گزینه‌ای مناسب برای دعوت تهران به گفت‌وگو نیست. همچنین ترامپ رسیدن به توافق با ایران را نیز لزوما آسان نمی‌بیند. به همین دلیل اعلام کرد که «امیدوار است توافق بشود و شرایط بدتر نشود.»
به طور کلی به نظر می‌رسد، تلاش ترامپ در کنفرانس خبری بعد از امضای یادداشت این بود که با اعلام آمادگی برای مذاکره با تهران و نارضایتی نسبی از امضای سند جدید، واکنش احتمالی ایران را نیز کنترل کرده و به نوعی بدیل این فشارها را «معامله» معرفی کند نه الزاما «تقابل» با ایران.
منابع:
(۱)National Security Presidential Memorandum (NSPM)
(۳) https://x.com/GLNoronha/status/۱۸۸۶۹۷۶۶۱۹۰۴۴۲۹۰۹۴۲
(۴) https://x.com/StrickerNonpro/status/۱۸۸۶۹۷۳۲۱۶۷۲۹۷۹۷۰۱۲
(۵) https://responsiblestatecraft.org/trump-iran-executive-order
(۶) https://www.nytimes.com/۲۰۲۵/۰۲/۰۴/us/politics/trump-iran-executive-order.html
منبع
