نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیاسفندماه هر سال و در هفته‌های منتهی به پایان سال، یکی از مهمترین فصل‌های اکران سالانه سینماها با معرفی فیلم‌های نوروزی آغاز می‌شود. این فیلم‌ها، به دلیل بهره‌مندی از فرصت اکران در طولانی‌ترین تعطیلات سالانه، شانس بالایی برای جذب مخاطب دارند. ازاین‌رو، حضور در فهرست اکران نوروزی برای بسیاری از صاحبان آثار سینمایی نقشی تعیین‌کننده در سرنوشت فیلم‌هایشان ایفا می‌کند.
با اعلام شورای صنفی نمایش، هشت فیلم برای اکران نوروز ۱۴۰۴ معرفی شده‌اند که مهمترین ویژگی آن‌ها، تنوع ژانری و تناسب با سلایق مختلف مخاطبان است. فیلم‌های «بامبولک» ساخته آرش معیریان، «پیشمرگ» ساخته علی غفاری، «رها» ساخته حسام فرهمند، «دایناسور» به کارگردانی مسعود اطیابی، «عینک قرمز» به کارگردانی حسین مهکام، «کوکتل مولوتوف» به کارگردانی حسین امیری دوماری و «موسی کلیم‌الله» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا در کنار انیمیشن سینمایی «پسر دلفینی ۲» ساخته محمد خیراندیش هشت فیلمی هستند که با اعلام شورای صنفی می‌توانند از تاریخ هشتم اسفندماه اکران عمومی خود را آغاز کنند و در ادامه مسیر اکران نوروزی خود، فرصت بهره‌مندی از نوبت اکران عید فطر را هم دارند. این همزمانی، فرصتی طلایی برای فیلم‌های مذکور فراهم می‌کند تا حداکثر ظرفیت خود را برای رقابت در این بازه زمانی به نمایش بگذارند.
فارغ از ظرفیت‌های اختصاصی هر یک از این آثار اما مرور تجربه سال‌های گذشته حکایت از آن دارد که پارامترهای دیگری هم می‌تواند در عملکرد فیلم‌ها در اکران نوروزی تأثیرگذار باشد که در این گزارش تحلیلی به برخی از آن‌ها خواهیم پرداخت.
بازخوانی رفتار مخاطبان نوروز سینما
برای رسیدن به فرمولی قابل اعتماد در زمینه پیش‌بینی رفتار مخاطبان نوروزی سینماها، مرور تجربه فیلم‌های راه‌یافته به اکران نوروزی طی ۲ سال گذشته می‌تواند پشتوانه خوبی باشد. در این بخش از گزارش ضمن بازخوانی عملکرد فیلم‌هایی که در نوروز ۱۴۰۲ و نوروز ۱۴۰۳ روی پرده رفتند، تلاش می‌کنیم تا به این پرسش پاسخ دهیم که چه نوع آثاری شانس بالاتری برای ترغیب مخاطبان به حضور در سالن‌های سینمایی در تعطیلات نوروزی را دارند.
در سال ۱۴۰۲ که همزمانی بازه پایانی اکران نوروزی با ماه رمضان نگرانی‌هایی را برای صاحبان آثار به‌وجود آورده بود، اکثر دفاتر پخش و تهیه‌کنندگان حضور در اکران نوروزی را یک ریسک برای خود قلمداد می‌کردند و به همین دلیل شورای صنفی نمایش ضمن اعلام استمرار اکران فیلم‌های موفق سال قبل مانند «ملاقات خصوصی» در اکران نوروزی، چار فیلم را برای مواجهه با این ریسک به میدان فرستاد تا شاهد ثبت یکی از خلوت‌ترین ترکیب‌ها برای اکران نوروز باشیم.
از میان چهار فیلم اکران نوروز ۱۴۰۲، فیلم «فسیل» به کارگردانی کریم امینی بود که تبدیل به پدیده شد و به پشتوانه استقبال مخاطبان علاوه‌بر ثبت رکوردهای ویژه توانست تا حدود یک سال روی پرده سینماها باقی بماند. در پایان هم این فیلم با فروش تاریخی ۳۲۵ میلیارد تومانی از سینماها خداحافظی کرد. دومین فیلم موفق اکران نوروز این سال هم «غریب» به کارگردانی محمدحسین لطیفی بود که هر چند فاصله‌ای معنادار با فیلم اول داشت اما با فروش ۱۰ میلیارد تومانی، در مجموع به‌عنوان یک فیلم دفاع‌مقدسی، عملکردی قابل‌دفاع در گیشه داشت. «عروس خیابان فرشته» و «بچه‌های طوفان» اما ۲ فیلم شکست‌خورده اکران در این سال بودند که تا حدودی هم بی‌رغبتی مخاطبان به آن‌ها قابل پیش‌بینی بود.
در آستانه نوروز ۱۴۰۳ و به استناد تجربه‌ای که «فسیل» رقم زده بود، دفاتر پخش و تهیه‌کنندگان راحت‌تر تن به اکران فیلم خود در آستانه تقارن با ماه رمضان دادند. هفت فیلم «تمساح خونی» به کارگردانی جواد عزتی، «بی‌بدن» به کارگردانی مرتضی علیزاده، «آسمان غرب» به کارگردانی محمد عسگری، «ایلیا، جستجوی قهرمان» به کارگردانی سیدعلی موسوی‌نژاد، «آپاراتچی» به کارگردانی علی طاهرفر، «نوروز» به کارگردانی سهیل موفق و «پرویزخان» به کارگردانی علی ثقفی در نوروز ۱۴۰۳ روی پرده رفتند.
در میان این آثار طبیعتاً فیلم جواد عزتی که پیش‌تر بازخوردهای خوبی در جشنواره فجر هم شاهد بود بیشترین مخاطب را به سینماها کشاند و توانست فروش ۱۶۹ میلیاردی داشته باشد. بعد از آن اما فیلم «بی‌بدن» به رغم سوژه تلخش توانست جایگاه دوم را در استقبال نوروزی مخاطبان به نام خود ثبت کند و فروش ۴۷ میلیارد تومان به دست بیاورد. رتبه سوم هم به «آسمان غرب» رسید تا در دو نوروز پیاپی نماینده سینمای دفاع مقدس با فروش ۱۰ میلیارد تومانی، سهم قابل‌توجهی از گیشه نوروزی داشته باشد. غیر از این سه فیلم هر چهار نماینده دیگر در اکران نوروز ۱۴۰۳ با فروش کمتر از ۱۰ میلیارد تومان عملکردی متوسط را تجربه کردند و قعرنشینی فیلم «پرویزخان» با فروشی در حد ۳.۵ میلیارد تومان را هم می‌توان از عجایب این فصل از اکران سینماها به شمار آورد.
اکران نوروز ۱۴۰۴؛ شانس با کیست؟
پس از بازخوانی عملکرد فیلم‌های راه‌یافته به اکران نوروزی در ۲ سال گذشته حالا می‌توان نگاهی تحلیلی به ظرفیت فیلم‌های اکران نوروز پیش‌رو داشت. یکی از مهمترین ویژگی‌ها در رفتارشناسی مخاطبان نوروزی سینماها استقبال آن‌ها از فیلم‌های کمدی در سال‌های مختلف است و صدرنشینی «فسیل» و «تمساح خونی» در ۲ سال اخیر هم این گزاره را ثابت می‌کند. از این منظر احتمالاً باید برای ۲ فیلم «دایناسور» و «کوکتل مولوتف» بیشترین شانس را در گیشه نوروز ۱۴۰۴ قائل شویم. به‌خصوص که فیلم «دایناسور» به کارگردانی مسعود اطیابی به اکران رسیده که یکی از کارگردانان موفق در فتح گیشه طی دهه ۱۴۰۰ بوده است و این‌بار هم با بهره‌گیری از ظرفیت پژمان جمشیدی کمدی تازه‌ای را عرضه کرده است.
فیلم «کوکتل مولوتف» هم از حضور امین حیایی در نقش اصلی بهره‌مند است و به استناد توفیق فیلم‌هایی همچون «فسیل» می‌توان گفت فضای نوستالژیک و تاریخی آن هم می‌تواند شانس آن در فتح گیشه نوروزی را بالاتر ببرد اما در مجموع حسین دوماری جوان در اولین تجربه کمدی‌سازی خود کار دشواری برای رقابت با مسعود اطیابی دارد.
در مرحله بعد اما ملودرام‌های اجتماعی در گیشه نوروزی مورد استقبال قرار می‌گیرند و شاید بتوان انتظار داشت که تجربه فیلم «بی‌بدن» در نوروز ۱۴۰۳ با فیلم «رها» در نوروز ۱۴۰۴ تکرار شود. فیلم «رها» از فیلم‌اولی‌های شاخص و تحسین‌شده در جشنواره چهل‌وسوم فیلم فجر بود که حضور شهاب حسینی در نقش اصلی آن پشتوانه بسیار مهمی برای قدرت‌نمایی آن در گیشه است.
اگر بخواهیم برای فیلم‌های «غریب» و «آسمان غرب» که هر ۲ در نوروز ۲ سال اخیر با فروش ۱۰ میلیاردی حضور داشته‌اند مابه‌ازایی در ترکیب نوروز ۱۴۰۴ پیدا کنیم احتمالاً باید به «پیشمرگ» ساخته علی غفاری بپردازیم. فیلمی که مانند ۲ فیلم قبلی تمرکز اصلی‌اش بر یک شهید شاخص است و از این منتظر می‌تواند علاقه‌مندان به سینمای قهرمان‌پرداز را به سینماها بکشاند. نکته مهمتر اینکه «پیشمرگ» در جشنواره فجر سیمرغ پرحاشیه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را هم شکار کرده و این امتیاز هم می‌تواند شانس آن در گیشه نوروزی را افزایش دهد.
اما این فیلم‌هایی که به آن‌ها اشاره کردیم یک رقیب بسیار قدر دارند و آن «موسی کلیم‌الله» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا است. فیلم تازه حاتمی‌کیا شاید روی کاغذ شانس نسبتاً برابری با فیلم‌های دیگر داشته باشد اما مهمترین پشتوانه این فیلم که پارامتری بسیار تعیین‌کننده در اکران عمومی هم محسوب می‌شود، حمایت تمام قد تلویزیون از آن است. «موسی کلیم‌الله» در واقع محصول تلویزیون است و با یادآوری عملکرد تبلیغاتی صداوسیما در مواجهه با محصول دیگرش یعنی «موقعیت مهدی» که تأثیر تعیین‌کننده‌ای بر گیشه این فیلم داشت می‌توان پیش‌بینی کرد که فیلم حاتمی‌کیا هم با تبلیغات مکرر تلویزیونی روانه پرده می‌شود. در کنار این امتیاز اما کنجکاوی مخاطبان برای مواجهه با این پروژه سینمایی هم مزید برعلت است که موفقیت این فیلم در اکران را دور از انتظار ندانیم.
فیلم «بامبولک» ساخته آرش معیریان و انیمیشن سینمایی «پسر دلفینی ۲» ساخته محمد خیراندیش هم نمایندگان سینمای کودک و نوجوان در ترکیب نوروز ۱۴۰۴ سینماها هستند که کار دشواری برای جذب مخاطب دارد. جالب اینکه هر ۲ این فیلم‌ها نسخه دوم فیلم‌هایی موفق در ژانر خود بوده‌اند. «بامبولک» در جشنواره کودک به‌عنوان نسخه دوم فیلم «بامبالا» حضور داشت و انیمیشن محمد خیراندیش هم که ادامه همان «پسر دلفینی» است. در ۲ سال گذشته فیلم‌های کودک و نوجوان عملکرد رضایت‌بخشی در گیشه نوروز نداشتند و حتی فیلم فانتزی «نوروز» با شکست هم مواجهه شد اما هر ۲ فیلم امسال، شانس حداقلی برای موفقیت دارند. چه اینکه فیلم «بامبولک» جایزه اصلی جشنواره فیلم‌های کودک و نوجوان را در کارنامه دارد و انیمیشن «پسر دلفینی۲» هم سیمرغ فجر را به تازگی شکار کرده است.
در میان فیلم‌های نوروز ۱۴۰۴ یکی از مبهم‌ترین سرنوشت‌ها در انتظار «عینک قرمز» به کارگردانی حسین مهکام است. فیلمی که هم از منظر اطلاع‌رسانی در فرآیند تولید اثر چندان شناخته‌شده‌ای برای عموم مخاطبان نیست و هم به استناد تجربه‌های قبلی فیلم‌سازی مهکام مانند «بی‌حسی موضعی» به نظر می‌رسد که جنس خاصی از مخاطبان را هدف قرار داده است. البته حضور حامد بهداد به‌عنوان بازیگر اصلی از امتیازات مهم این فیلم است اما با توجه به آنچه درباره دیگر رقبای نوروزی این فیلم به آن اشاره کردیم و به استناد تجربه اکران نوروزی سال‌های گذشته، به نظر می‌رسد فیلم مسیر دشواری را برای عرض اندام در گیشه نوروزی پیش روی خود دارد.
منبع
