نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
حفظ قرآن کریم به عنوان یکی از مهمترین و والاترین اهداف دینی، همواره برای مسلمانان در سراسر جهان اهمیت ویژه‌ای داشته است. این فرآیند که فراتر از یک تمرین ذهنی است، به نوعی ارتباط عمیق روحانی و معنوی با کلام خداوند را شکل می‌دهد. در این میان، حافظه و توانایی یادگیری نقش اساسی در حفظ قرآن ایفا می‌کنند. با توجه به این اهمیت، در این گفت‌وگو با سجاد مالکی دکتری علوم قرآنی و حافظ کل قرآن کریم، به بررسی چگونگی ارتباط حافظه، یادگیری و حفظ قرآن پرداخته‌ایم.
ایکنا- رابطه حافظه و حفظ قرآن را توضیح می‌دهید؟ آیا می‌توان گفت که حفظ قرآن به نوعی یک تمرین ذهنی و شناختی است؟
بله، قطعاً. حفظ قرآن یک فرآیند پیچیده و چندبعدی است که نه تنها از لحاظ معنوی اهمیت دارد بلکه از منظر علمی نیز با حافظه و یادگیری ارتباط تنگاتنگی دارد. زمانی که فرد می‌خواهد قرآن را حفظ کند، در واقع به مغز خود یک چالش پیچیده می‌دهد تا قادر به ذخیره‌سازی آیات بلند قرآن در حافظه بلندمدت خود باشد. حافظه انسان به گونه‌ای است که می‌تواند اطلاعاتی به این عظمت را در خود جای دهد، اما این کار نیاز به تمرین مداوم، تکرار و همچنین استفاده از تکنیک‌های مختلف یادگیری دارد. از دیدگاه علمی، این فرآیند به طور مستقیم با شکل‌گیری و تقویت شبکه‌های عصبی در مغز در ارتباط است. به عبارت دیگر، حفظ قرآن به نوعی به معنای تمرین حافظه بلندمدت است، که با تکرار و مرور مداوم تقویت می‌شود.
ایکنا- در فرآیند حفظ قرآن، مرور و تکرار چه نقشی ایفا می‌کند؟ آیا می‌توان گفت که بدون مرور و تکرار، فرآیند حفظ کامل نمی‌شود؟
بله، به طور قطع. مرور و تکرار در فرآیند حفظ قرآن نقش حیاتی دارند. حافظه انسان به‌طور طبیعی تمایل دارد اطلاعاتی را که به طور مرتب مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، از دست بدهد. بنابراین، مرور مداوم آیات قرآن باعث می‌شود که این اطلاعات به حافظه بلندمدت منتقل شوند. این فرآیند مشابه به یادآوری مهارت‌های مختلف در زندگی روزمره است. در حقیقت، تکرار و مرور نه تنها به تثبیت آیات کمک می‌کند بلکه باعث می‌شود که فرد توانایی یادآوری آیات در شرایط مختلف را پیدا کند. در این راستا، روان‌شناسان حافظه از مفهوم «اثر مرور فضای‌زمانی» یاد می‌کنند که به این معناست که مرورهای منظم باعث تقویت حافظه و تثبیت اطلاعات در مغز می‌شود. بدون این تکرار و مرور، حتی اگر آیات قرآن را به طور کامل حفظ کرده باشید، احتمال فراموشی آن‌ها در طول زمان وجود دارد.
ایکنا- شما به عنوان یک حافظ کل قرآن، چه روش‌هایی برای مرور و حفظ بهتر قرآن استفاده می‌کنید؟ آیا تکنیک خاصی دارید که برای بهبود حافظه‌تان مفید بوده باشد؟
در فرآیند حفظ قرآن، استفاده از تکنیک‌های مختلف می‌تواند بسیار موثر باشد. یکی از روش‌هایی که من شخصاً برای حفظ قرآن به کار می‌بندم، تقسیم آیات به بخش‌های کوچک و سپس مرور مداوم آن‌هاست. این کار به مغز کمک می‌کند که اطلاعات را به‌طور تدریجی و مرحله به مرحله یاد بگیرد. همچنین، استفاده از «تکنیک پومودورو» (که شامل زمان‌بندی مشخص برای مطالعه و استراحت است) به من کمک کرده تا بتوانم تمرکز خود را حفظ کنم و بازدهی بیشتری داشته باشم.
علاوه بر این، استفاده از «تصویرسازی ذهنی» یکی دیگر از تکنیک‌های مفید است. در این روش، فرد با ایجاد تصاویری ذهنی از آیات قرآن و ارتباط آن‌ها با مفاهیم معنوی و دینی، می‌تواند حافظه خود را تقویت کند. به طور مثال، هنگام حفظ آیه‌ای، تصویرسازی از معنای آن آیه و ارتباط آن با زندگی روزمره می‌تواند به مغز کمک کند تا آن آیه را بهتر به یاد آورد.
همچنین، تدبر در آیات نیز به تقویت حافظه کمک می‌کند. وقتی فرد به عمق معنای آیات فکر می‌کند، مغز اطلاعات را نه تنها از جنبه زبانی بلکه از جنبه معنوی و مفهومی نیز درک کرده و ذخیره می‌کند. این فرآیند باعث می‌شود که حافظه نه تنها بر اساس کلمات بلکه بر اساس مفاهیم عمیق‌تر آیات قرآن تقویت شود.
ایکنا- بسیاری از افراد در مسیر حفظ قرآن از مشکلاتی همچون فراموشی یا عدم توانایی در به خاطر سپردن آیات مواجه می‌شوند. به نظر شما، چه عواملی می‌توانند در بهبود این مشکلات کمک کنند؟
یکی از مهمترین عواملی که می‌تواند به حل این مشکلات کمک کند، نظم و پیوستگی در تمرینات حفظ است. برخی از افراد ممکن است به دلیل فاصله زمانی زیاد بین جلسات حفظ یا مرور، دچار فراموشی شوند. بنابراین، مهم است که جلسات حفظ قرآن به طور منظم و در فواصل زمانی کوتاه‌تری برگزار شود تا آیات به طور مداوم در حافظه تثبیت شوند. علاوه بر این، کاهش فشارهای روانی و استرس در فرآیند حفظ بسیار مهم است. استرس و اضطراب می‌توانند مانع از فرآیند صحیح حافظه و یادگیری شوند.
عامل دیگر، استفاده از روش‌های متنوع یادگیری است. مانند ترکیب حفظ شفاهی با نوشتن آیات یا خواندن آیات با صدای بلند. این کار باعث می‌شود که مغز بتواند آیات را از طریق چندین حس (شنوایی، دیداری، و حرکتی) دریافت کند و در نتیجه حفظ بهتر و دقیق‌تری حاصل شود.
ایکنا- چه توصیه‌ای برای کسانی که در آغاز مسیر حفظ قرآن قرار دارند دارید؟ چگونه می‌توانند این مسیر را به شکلی مؤثر و پایدار طی کنند؟
اولاً، از ابتدای مسیر حفظ قرآن باید با صبر و اراده شروع کرد. حفظ قرآن یک فرآیند تدریجی است و نیاز به پشتکار و مداومت دارد. به کسانی که تازه شروع کرده‌اند، توصیه می‌کنم که برنامه‌ریزی مشخصی داشته باشند و روزانه زمانی را به حفظ قرآن اختصاص دهند. بهتر است که حجم حفظ روزانه را به بخش‌های کوچک تقسیم کنند تا فشار زیادی احساس نکنند.
نکته دیگر این است که حفظ قرآن نباید تنها یک کار ذهنی باشد بلکه باید آن را به عنوان یک تجربه معنوی نیز تلقی کرد. ارتباط معنوی با آیات قرآن باعث می‌شود که فرآیند حفظ نه تنها آسان‌تر بلکه مؤثرتر باشد. همچنین، تدبر در آیات، درک معانی آن‌ها و به کارگیری آن‌ها در زندگی روزمره می‌تواند به حافظان کمک کند که قرآن را در حافظه خود به‌طور پایدارتر نگه دارند.
در نهایت، مرور مداوم آیات، استفاده از تکنیک‌های حافظه مانند تصویرسازی و تکرار، و همچنین داشتن پشتکار و ایمان به این مسیر، از نکات کلیدی برای حفظ قرآن به شکل مؤثر و پایدار است.
انتهای پیام
منبع
