عدل و عدالت از بنیادیترین و برجستهترین مفاهیم در منظومه معرفتی دین اسلام است که جایگاهی محوری در تمام ابعاد اعتقادی، فقهی و اخلاقی دارد. عدالت نه تنها به عنوان یک فضیلت اخلاقی والا مورد تأکید است بلکه روح حاکم بر همه تعالیم دینی و اجتماعی شمرده میشود.
نگاه حضرت علی(ع) به عنوان مظهر عدل و پیشوای عدالتمحور، تجلی عینی این مفهوم است. آن حضرت نه تنها در گفتار بلکه در کردار و سیره عملی خود، عدالت را محور حکومت و قوام جامعه میدانستند. عدالت در اندیشه علوی صرفاً یک آرمان اخلاقی نیست بلکه ضرورتی است که بقای جامعه انسانی به آن وابسته است از این رو فهم صحیح جایگاه عدالت در منظومه معرفتی اسلام و نقش آن در نظام اعتقادی و اجتماعی، گامی مهم در مسیر اقامه قسط و عدل در جامعه انسانی به شمار میرود.
خبرگزاری ایکنا به مناسبت ماه رمضان درسگفتاری با عنوان «عدالتنامه» تولید کرده است و سید حمید خویی، پژوهشگر نهجالبلاغه در این درسگفتار به تبیین جایگاه عدالت در معارف دین و نگاه امیرالمؤمنین(ع) میپردازد.
در ادامه فیلم و متن قسمت سوم این درسگفتار با عنوان «علی؛ جلوه تمام و کمال عدالت بشری» پیش روی شماست.
در این نوبت پیرامون موضوع عدل از نگاه امیرالمؤمنین(ع) سخن خواهیم گفت؛ به دشواری میتوان نسبت امیرالمومنین(ع) و عدالتورزی و جایگاه والا دادگری را در سیاست و سلوک علوی چنان که شاید و باید توضیح داد که امیرالمؤمنین(ع) را امام عدل و شهید عدالت خواندهاند و کسانی که پیرامون شخصیت امیرالمؤمنین(ع) مطالعه کردند و زندگی ایشان را مورد تحقیق قرار دادند؛ بیشترین نکتهای که توجه آنها را جلب کرده است و آنها را وادار کرده تا سر تعظیم در برابر شخصیت مولانا امیرالمؤمنین(ع) فرود بیاورند، عدل علی بود؛ عدلی که بر همه حیات، نگاه، قضاوت، تصمیمهای ایشان حاکم بود.
جرججرداق، ادیب و مورخ و چهره سرشناس مسیحی لبنانی متأخر که حدود دو دهه پیش از دنیا رفت؛ وقتی که به سفارش علامه امینی و به درخواست ایشان شخصیت امیرالمؤمنین(ع) را مورد مطالعه قرار میدهد، کتابی در پنج جلد با عنوان «الامام علی بن ابی طالب صوت العدالتالانسانیه؛ امام علی بن ابیطالب پژواک عدالت انسانی» به نگارش در میآورد و در کتاب خود علی(ع) را جلوه تمام و کمال عدالت بشری و صدای علی(ع) را نماینده صدای همه مستضعفان عدالت جوی تاریخ میشناساند و بسیاری از دانشمندان غیر مسلمانی که درباره امیرالمؤمنین(ع) گفتهاند و نوشتهاند بر عدل علی(ع) بیش از همه فضائل و مکارم اخلاقی دیگر ایشان تکیه کردند.
از منظر امیرالمؤمنین(ع) انسانیت شاخص ارزش انسان و عدالت روح و محور انسانیت است. همچنین در نگاه مولا امیرالمؤمنین(ع) عدالت روح دیندانی و دینداری است و دین بدون اقامه عدل و بدون التزام به مقتضیات عدالت؛ دین مورد رضای حضرت پروردگاری که انسان را به سعادت دنیوی و اخروی میرساند نخواهد بود. امیرالمؤمنین(ع) در لحظه لحظه حیاتشان از بدو تولد تا هنگام شهادت عدل را به عنوان یک اصل استثنا ناپذیر مسلم عقلی و شرعی و انسانی در کاملترین سطح و وجه رعایت میکردند.
دشمنترین دشمنان علی(ع) که از قضا در تاریخ اندک هم نبودند، هرگز ایشان را به ستمورزی و ستمگری متهم نکردند. دشمنترین دشمنان علی(ع) عدل و عدالتورزی او را زیر سوال نبردند. بعد از شهادت حضرت علی(ع)، معاویه یاران ایشان را احضار میکرد و از آنها میخواست تا علی(ع) را توصیف کنند و وقتی کسانی مثل صسعت بن سوحان و سوله همدانیه عدل علی را بیان میکردند، معاویه تأیید میکرد که آری علی(ع) چنین بود و در همه زندگی خود به عدالت رفتار کرد. جلوههایی از این عدالت را در برنامههای آینده عرض خواهیم کرد.
انتهای پیام
منبع