نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
گروه بین‌الملل دفاع‌پرس– «رامین مجنون پیله‌رود»، کارشناس مسائل سیاسی و روابط بین‌الملل؛ در مناسبات بین‌المللی، مذاکره یکی از ابزارهای دیپلماسی است که برای حل‌وفصل اختلافات میان کشورها به‌کار می‌رود. اما همه مذاکرات به معنای تعامل برابر و عادلانه نیستند.
مذاکره تحکمی مفهومی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی، رئیس‌جمهور و مسئولان ارشد نظام بارها درباره آن هشدار داده‌اند. این نوع مذاکره، نه برای رسیدن به تفاهم، بلکه برای تحمیل اراده قدرت‌های سلطه‌گر به طرف‌‌های ضعیف‌تر طراحی می‌شود.
در فضای سیاست بین‌الملل، مفهوم مذاکره به‌عنوان ابزاری برای حل‌وفصل اختلافات و دستیابی به توافقات پایدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، مذاکره همواره به معنای گفت‌وگوی برابر و عادلانه نیست.
مذاکره تحکمی اصطلاحی است که برای توصیف رویکرد قدرت‌های سلطه‌گر در مذاکرات به‌کار می‌رود؛ جایی که هدف اصلی، وادارسازی طرف مقابل به پذیرش خواسته‌های طرف قوی‌تر است، نه رسیدن به یک توافق منصفانه و متوازن.
دیدگاه قرآن کریم درباره مذاکره
مذاکره در مفهوم کلی خود به معنای گفت‌وگو و تبادل‌نظر برای رسیدن به تفاهم یا حل اختلافات است. قرآن کریم که به‌عنوان کتاب هدایت برای همه جنبه‌های زندگی بشری نازل شده، اصول و چارچوب‌هایی برای مذاکره و تعامل با دیگران، به‌ویژه در مسائل سیاسی و اجتماعی، ارائه کرده است. این اصول را می‌توان در مفاهیمی همچون صلح، عدالت، پرهیز از ظلم، استدلال منطقی، صداقت و رعایت مصالح امت اسلامی یافت.
اصول مذاکره از دیدگاه قرآن
الف – عدالت و حق‌طلبی: مذاکره نباید بر پایه ظلم و منفعت‌طلبی یک‌طرفه باشد.
ب – صلح و آشتی: در صورت امکان، باید به‌سمت صلح حرکت کرد، مگر آنکه طرف مقابل نیت خیانت داشته باشد.
ج – پرهیز از سازش تحمیلی: نباید تحت فشار دشمن به مذاکره‌ای که منجر به تسلیم و سلطه‌پذیری شود، تن داد.
د – استدلال منطقی: گفت‌وگو باید همراه با حکمت، منطق و روش‌های اقناعی باشد.
ه – حفظ عزت و استقلال: هرگونه مذاکره‌ای باید با حفظ عزت، اقتدار و استقلال امت اسلامی همراه باشد.
بر این اساس، قرآن مذاکره را نه‌تنها نفی نمی‌کند، بلکه آن را راهی برای حل اختلافات می‌داند، مشروط بر اینکه با عزت، حکمت و عدالت همراه باشد.
چند نمونه از بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره مذاکره تحکمی را در ادامه مرور می‌کنیم و پس از آن دیدگاه‌های رئیس جمهور درباره مذاکره بر اساس عزت، حکمت و مصلحت به‌عنوان سه اصل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، در خصوص مذاکره خواهیم پرداخت.
مفهوم مذاکره تحکمی از دیدگاه امام خامنه‌ای
معظم‌له بارها به ماهیت مذاکرات تحکمی اشاره کرده‌اند و نسبت به آن هشدار داده‌اند. از نظر ایشان، غرب، به‌ویژه آمریکا، مذاکره را نه به‌عنوان ابزاری برای تفاهم، بلکه به‌عنوان وسیله‌ای برای تحمیل اراده خود بر دیگر کشورها استفاده می‌کند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات متعدد، بر این نکته تأکید کرده‌اند که وقتی آمریکا یا دیگر قدرت‌های استکباری از مذاکره صحبت می‌کنند، منظور آنها مذاکره‌ای منطقی و عادلانه نیست، بلکه تلاشی برای دیکته کردن شروط خود و گرفتن امتیازات یک‌طرفه است. در این نوع مذاکره، طرف مقابل باید تمامی خواسته‌های طرف قوی‌تر را بپذیرد. هیچ تضمینی برای پایبندی طرف قوی‌تر به توافق وجود ندارد. هرگونه امتیازگیری از طرف ضعیف، مقدمه‌ای برای فشارهای بیشتر در آینده است. به تعبیر معظم‌له، «مذاکره از نوع آمریکایی یعنی معامله، یعنی چیزی را که آنها می‌خواهند، باید از شما بگیرند.»
امام خامنه‌ای در بیانات متعدد خود به‌ویژه در سال‌های اخیر، بارها به موضوع مذاکره تحکمی پرداخته‌اند. از نظر ایشان، مذاکره با آمریکا و قدرت‌های سلطه‌گر، اگر از موضع ضعف باشد، نتیجه‌ای جز تسلیم نخواهد داشت. مذاکره‌ای که در آن فشار و تهدید وجود دارد، دیگر مذاکره نیست، بلکه دیکته کردن مطالبات طرف قوی‌تر است. آمریکا به‌دنبال مذاکره برای حل مشکلات نیست، بلکه از مذاکره برای پیشبرد راهبردهای خود استفاده می‌کند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در فرمایشی دیگر می‌فرمایند: «مذاکره یعنی چه؟ یعنی معامله؛ یعنی یک چیزی بدهند، یک چیزی بگیرند. آنها می‌خواهند مذاکره کنند تا حاصل مذاکره را یک‌طرفه ببرند؛ یعنی شما آنچه را که آنها می‌خواهند، بدهید، بعد هیچ‌چیز هم نگیرید!»
امام خامنه‌ای در بیانات دیگری درباره مذاکره می‌فرمایند: «مذاکره از نوعی که آمریکایی‌ها دنبال آن هستند، یعنی معامله بر سر نقاط قوت ایران، یعنی ما این قدرت دفاعی را، این توان منطقه‌ای را، این عمق راهبردی را که ملت ایران با خون جوانانش به دست آورده، بگذاریم کنار که شما ناراحت نشوید!
معظم‌له همچنین با غیر ضروری دانستن مذاکره با آمریکا چنین می‌فرمایند: «تجربه ما نشان داده که مذاکره در شرایط فشار، یعنی مذاکره تحکمی، نتیجه‌ای جز خسارت نخواهد داشت. آمریکا دنبال مذاکره نیست، دنبال تسلیم ایران است.»
دیدگاه رئیس جمهوری اسلامی ایران درباره مذاکره
«مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور ایران، در مواضع اخیر خود بر لزوم حفظ عزت و استقلال کشور در هرگونه مذاکره تأکید کرده است.
وی در سخنرانی‌های مختلف، با اشاره به اهمیت تکیه بر خداوند و توانمندی‌های داخلی، اظهار داشت: اگر امیدمان به خدا باشد، آمریکا و روسیه هیچ اقدامی علیه ما نمی‌توانند انجام دهند.
پزشکیان همچنین در جریان راهپیمایی سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، با تأکید بر اینکه سخنان رهبر معظم انقلاب فصل‌الخطاب است، مخالفت خود را با هرگونه مذاکره تحمیلی با آمریکا اعلام کرد.
وی با اشاره به سیاست‌های خصمانه آمریکا، اظهار داشت که آمریکا به‌دنبال تحمیل خواسته‌های خود بر ملت ایران است و ما نباید تحت فشار، تن به چنین مذاکراتی دهیم.
رئیس جمهور در مصاحبه خبرنگار آمریکایی نیز تأکید کرد که ایران امیدوار است به میز مذاکره بازگردد و به‌دنبال بی‌ثباتی نیست.
وی اظهار داشت که ایران ۱۰۰ بار گفته است که حاضر است به توافقات خود عمل کند و امیدوار است بتواند پشت میز بنشیند و گفت‌وگو کند تا به تقویت صلح و امنیت در جهان کمک کند.
به‌طور کلی، پزشکیان بر لزوم حفظ عزت و استقلال کشور در هرگونه مذاکره تأکید دارد و معتقد است که نباید تحت فشار و تهدید، به مذاکراتی تن داد که منافع ملی را به خطر بیندازد.
نمونه‌های تاریخی مذاکره تحکمی
۱) برجام و بدعهدی آمریکا
یکی از مهمترین نمونه‌های مذاکره تحکمی، توافق هسته‌ای ایران (برجام) بود. ایران با کشورهای ۱ + ۵ توافق کرد و تعهدات خود را انجام داد، اما در نهایت آمریکا به‌راحتی از توافق خارج شد و تحریم‌ها را تشدید کرد، بدون اینکه هزینه‌ای برای این بدعهدی بپردازد. این نشان داد که اگر مذاکره از موضع ضعف انجام شود، حتی یک توافق امضا‌شده هم ضمانتی برای اجرای آن نخواهد داشت.
۲) مذاکرات کره شمالی و آمریکا
نمونه دیگری از مذاکرات تحکمی، مذاکرات آمریکا با کره شمالی بود. واشنگتن خواستار خلع سلاح کامل پیونگ‌یانگ شد، اما هیچ تضمینی برای لغو تحریم‌ها یا تأمین امنیت این کشور نداد. در نهایت، کره شمالی نیز دریافت که آمریکا فقط به‌دنبال گرفتن امتیاز بدون ارائه امتیاز متقابل است.
۳) توافق اسلو میان فلسطین و رژیم صهیونیستی
در سال ۱۹۹۳، مذاکرات اسلو میان سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) و رژیم صهیونیستی به امضا رسید. اما در عمل، رژیم صهیونیستی به تعهدات خود پایبند نماند و از این توافق برای مشروعیت‌بخشی به اشغالگری خود استفاده کرد. این نشان داد که مذاکره بدون تضمین اجرایی، فقط ابزاری برای تحمیل شرایط طرف قوی‌تر است.
چرا مذاکره تحکمی خطرناک است؟
الف – امتیازدهی بدون تضمین: در مذاکرات تحکمی، طرف ضعیف مجبور به دادن امتیازات بزرگ می‌شود، در حالی که طرف قوی‌تر تعهدی برای اجرای توافق ندارد. این یعنی هرگونه توافق، می‌تواند در آینده به ضرر طرف ضعیف تغییر کند.
ب – مشروعیت‌بخشی به فشارها: قدرت‌های سلطه‌گر ابتدا فشار اقتصادی، سیاسی و نظامی را اعمال می‌کنند، سپس پیشنهاد مذاکره می‌دهند. در واقع، آنها از مذاکره به‌عنوان ابزاری برای توجیه فشارهای خود و وادار کردن کشورها به عقب‌نشینی استفاده می‌کنند.
ج – تجربه بدعهدی آمریکا: رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره تأکید داشته‌اند که تجربه نشان داده است که آمریکا قابل اعتماد نیست. در ماجرای برجام، حتی با وجود توافق رسمی، آمریکا نه‌تنها تعهداتش را اجرا نکرد، بلکه تحریم‌ها را افزایش داد.
راهبرد ایران در برابر مذاکره تحکمی
۱ – ایستادگی در برابر فشارها: رهبر معظم انقلاب اسلامی تأکید دارند که تسلیم شدن در برابر فشارها، آنها را متوقف نمی‌کند، بلکه موجب افزایش فشارهای بیشتر می‌شود. بنابراین، تنها راه ایستادگی و مقاومت در برابر سیاست‌های تحکمی است.
۲ – مذاکره از موضع قدرت: اگر مذاکره‌ای قرار است انجام شود، باید از موضع قدرت باشد، نه ضعف. این یعنی، ایران باید ابتدا فشارهای اقتصادی را مدیریت کند تا طرف مقابل احساس نکند که ایران در شرایط بحرانی است. توان نظامی و امنیتی کشور باید به سطحی برسد که دشمن جرات تهدید را نداشته باشد. ایران، در عین حال، باید روابط خود را با کشورهای مستقل تقویت کند تا اهرم‌های فشار آمریکا کاهش یابد.
۳ – تقویت اقتصاد مقاومتی: رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره بر اقتصاد مقاومتی تأکید دارند. اگر اقتصاد کشور وابسته به بیگانگان نباشد، فشارهای خارجی کارایی خود را از دست خواهد داد.
۴ – حفظ عزت ملی: ایران باید در هر مذاکره‌ای، اصل «عزت، حکمت و مصلحت» را رعایت کند. مذاکره‌ای که به قیمت تحقیر و تسلیم باشد، نه‌تنها سودی ندارد، بلکه موجب عقب‌نشینی‌های بیشتر خواهد شد. مذاکره، در ذات خود، ابزاری برای حل اختلافات است، اما اگر این مذاکره تحکمی باشد، چیزی جز ابزار سلطه نخواهد بود.
تجربه نشان داده است که آمریکا و دیگر قدرت‌های استکباری، فقط زمانی حاضر به دادن امتیاز هستند که هزینه‌های مقابله با ایران برایشان افزایش یابد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها تأکید کرده‌اند که «مذاکره با آمریکا، اگر از موضع ضعف باشد، چیزی جز تسلیم نخواهد بود.»
بنابراین، ایران باید راهبردی مبتنی بر ایستادگی، افزایش قدرت ملی و دیپلماسی فعال اتخاذ کند تا در برابر سیاست‌های تحکمی مقاومت کند. تنها در چنین شرایطی است که مذاکره می‌تواند یک ابزار واقعی برای تامین منافع ملی باشد، نه یک دام برای تحمیل خواسته‌های طرف مقابل. مذاکره یک ابزار دیپلماسی است، اما مذاکره تحکمی چیزی جز تسلیم و عقب‌نشینی نیست.
جمهوری اسلامی ایران، با تجربه‌ای که از مذاکرات گذشته دارد، به این نتیجه رسیده که هرگونه مذاکره باید با تضمین‌های عملی، از موضع قدرت، و بدون فشار و تهدید انجام شود. رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌درستی فرمودند که «اگر قوی باشیم، دشمن جرأت تحمیل مذاکره تحکمی را نخواهد داشت.» ایران باید با تقویت اقتصاد، قدرت نظامی، دیپلماسی فعال و مقاومت هوشمندانه، راهبردهای دشمن را خنثی کند و از حقوق ملت دفاع کند.
انتهای پیام/ ۹۸۸
منبع
