بی‌مهری نمایشگاه قرآن به یار مهربان

قرآن به‌ عنوان مصحف آسمانی مسلمانان طی مسیر چهارده قرن از تولد و تبلور خاتم‌النبیین(ص) و رسالتش بر به کمال رساندن ادیان الهی و ترسیم دورنمای مسیر رستگاری چنانکه صاحب بر حقش خداوند سبحان وعده داده بود از گزند هر تحریفی در امان مانده و امروز در این سفر بیش‌ از چهارده قرنی در قالبی مجلد و کتابی مقدس و آسمانی به دست ما رسیده است.

از همین روست که انشعاب‌ معارف قرآنی؛ شعائر و فرایض دین هدایتگر و مبین اسلام، بخشی از مسیر تجلی و تبلور در حوزه‌ بازتاب مبانی و معارف این دین و آموزه‌هایش را به عموم مخاطبان از مسیر یار مهربان و کتاب گذرانده و راهیان دلداده به گفتمان هدایتگر قرآن تلاش کرده‌اند در انواع و اقسام شیوه‌های تحلیلی، تفسیری، تأویلی، تبیینی یا گام نهادن در حوزه‌ ادبیات به گاه داستان و شعر؛ سعی و تلاش خود را در بازنمایی معارف و آموزه‌های این کتاب آسمانی برای عموم مخاطبان و علاقه‌مندان به حوزه‌های مختلف مطالعاتی را پاسخگو باشند.

غربت حضور ناشران مکتوب 

از همین روست که همزمان با ایام برگزاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، بخش ناشران مکتوب یکی از بخش‌های اقماری؛ مهم و پرطرفدار این رخداد بوده ‌است.

اما گام سی‌ودوم این رویداد برخلاف آنچه که تا به این لحظه در ادوار 31‌ سالگی این رویداد در قالب جایگاه و اهمیت به نشر مکتوب بوده گویا چندان وقعی به اهمیت و جایگاه یار مهربان نداده و در پس کوچک شدن فضای میزبانی برگزاری نمایشگاه سی‌ودوم قرآن کریم در مصلای امام‌ خمینی(ره)؛ بخشی به‌غایت کوچک را در رواق غربی به ناشران مکتوب در شرایطی اختصاص داده که هنرمندان صنایع دستی نیز کنار آنها قرار گرفته‌اند!

در همین بخش کوچک گاه مخاطبی که دلداده یار مهربان است می‌ماند که چه ارتباطی می‌تواند میان حوزه‌ آثار مکتوب و صنایع دستی که هر دو تنها در روایت هنرمندانه فصل مشترک دارند، اما مخاطبانی متفاوت؛ می‌تواند مسیر خود را در به‌ گزین کردن آثار مد نظرش بپوید؟!

وعده‌ای که در همان شعار باقی ماند!

نکته دیگر آنکه در حالی که حجت‌الاسلام و المسلمین حمیدرضا ارباب سلیمانی، معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم در نشست خبری این رخداد از حضور قریب به 120 ناشر در بخش ناشران مکتوب نمایشگاه امسال خبر داده بود؛ اما بعد از پرس‌وجوی فراوان و طی کردن پیچ‌وخم‌های مختلف، وقتی به دورترین بخش رواق غربی که مربوط به ناشران مکتوب اختصاص پیدا کرده می‌رسی بر در ورودی یک میز به‌ اصطلاح برای «اطلاع‌رسانی» می‌بینید! اما کسی آنجا حضور ندارد و دو برگ کاغذ که با حروف ریزی تنها نام بیش‌ از 50 ناشر در آن مکتوب شده‌ است! و اولین پرسش این است که 120 کجا و 50 کجا؟!

نگاهی هم که به خود این بخش میزبان می‌اندازی و حضور غرفه‌های صنایع دستی را می‌بینی و چند غرفه خالی را خوب متوجه می‌شوی که ناشران غایب وقتی متوجه جانمایی غرفه‌هایشان شدند بخش اعظمی از آنها به‌ سبب همین بی‌توجهی، عطای حضور را در این نمایشگاه به لقایش بخشیدند و تلاش کردند در قامت همان بخش برخط (آنلاین) میزبان علاقه‌مندانی باشند که در حوزه معارف و مبانی قرآنی راه خود را به حوزه کتاب، کتابت و یار مهربان باز کرده‌اند.

اینجاست و چنین می‌شود که خلأ حضور و جای خالی ناشران بلندنامی چون انتشارات جمکران؛ انتشارات شهید کاظمی؛ انتشارات جمال؛ انتشارات صهبا و نظایری از این ناشران شناسا که از ناشران فعال در عرصه مبانی قرآنی، ادبیات دینی و دفاع مقدس هستند سخت و عجیب در نمایشگاه امسال خودنمایی می‌کند.

هرچند ناشران بلندنام و سترگی چون نشر معارف؛ نشر انقلاب اسلامی؛ نشر دارالقرآن و نشر آثار و اندیشه‌های امام‌خمینی(ره) تلاش خود را کرده‌اند تا جبران مافاتی بر فقدان حضور دیگر ناشران بزرگ این عرصه داشته باشند، ولی کماکان چنین خلأ و بی‌توجهی به نشر مکتوب رُخ‌نمایی می‌کند.

دردل‌هایی بدون شرح؛ حفظ نام محفوظ

پیش‌ از آن که خود را به‌ عنوان خبرنگار معرفی کنم در مقام یک مخاطب؛ آرام از یکی از غرفه‌داران ورودی بخش ناشران مکتوب نمایشگاه قرآن درباره خلوت بودن این بخش که از قضا هر سال از بخش‌های پربازدید نمایشگاه بوده ‌است سوال می‌کنم و او نیز زیر لب با بیان این جمله که «ما خودمان هم نمی‌دانیم!» شاید پاسخ آن پرسش اصلی ذهنی من را می‌دهد.

این پرسش تنها پرسش منِ راوی و راقم این سطور گزارش نیست که در خلال قدم زدن در همین بخش دورافتاده ناشران مکتوب و راهروهای خلوتش؛ گاه از زبان برخی از همین مخاطبان و دوستداران کتاب می‌شنوم آیا اینجا به واقع بخش ناشران مکتوب نمایشگاه قرآن است؟ اصلا این بخش جزئی از نمایشگاه قرآن است؟ پس چرا اینقدر دور و پرت؟ و دوباره یاد همان دوستان غرفه‌داری می‌افتم که بعد از گفتن «ما خودمان هم نمی‌دانیم!» با آرامی و متانتی که همواره با انیسان و مونسان با یار مهربان همراه است می‌گوید: درست است که طی چند سال اخیر به سبب مشکلات کاغذ و بازار پرتلاطم نشر، تعداد ناشران حاضر در نمایشگاه قرآن و همچنین نمایشگاه کتاب کاهش پیدا کرده اما به ‌هر حال ناشران صاحب‌نام خاصه در حوزه ادبیات دینی و دفاع مقدس بیشترین سهم و نقش خود را حضور در نمایشگاه قرآن می‌دانستند تا نمایشگاه کتاب تهران؛ اما امسال بخش مهمی از این ناشران در نمایشگاه حضور ندارند و یکی دیگر از دلایل خلوتی این بخش به این مسئله و مهم بازمی‌گردد.

دیگر همکار غرفه‌دار وقتی صحبت‌های همراهش را می‌شنود به من که هنوز گمان می‌کنند تنها یک مخاطب و بازدیدکننده هستم می‌پیوندد و در تکمیل صحبت همکارش در غرفه کتاب‌فروشی می‌گوید: اینجا بحث رسالت مطرح است. به ‌ویژه وقتی درباره نمایشگاه قرآن صحبت می‌کنیم رسالت ناشران فقط بر فروش کتاب استوار نیست. همواره تلاش کرده‌ایم که در حوزه ترویج فرهنگ، خاصه فرهنگ کتاب و کتابخوانی با محوریت آثار مرتبط با کلام‌الله مجید به واسطه حضور در این نمایشگاه سهم و نقش خود را ایفا کنیم؛ اما دیدن راهروهای خلوت و فقدان آن شور و حال همیشگی گاهی توی ذوقمان می‌زند و کمی از انرژی ما را می‌گیرد.

حرف‌هایش سخت غمین و پژین و دل‌پریشم می‌کند و در نهایت وادارم می‌کند که بگویم در کنار یک بازدیدکننده و علاقه‌مند به کتاب؛ خبرنگار خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) هستم.

همین که این را می‌شنوند هر دو بر این مهم اصرار می‌کنند که نامشان در خبرگزاری نیاید! اما می‌گویند می‌خواهیم درد دل کنیم و نمی‌دانیم که آنها را منتشر می‌کنید یا خیر؟! و می‌گویم بفرمایید.

خدا به دادمان رسید نه مسئولان

یکی از همان غرفه‌داران با اشاره به بخاری روبروی در ورودی بخش ناشران مکتوب می‌گوید در چهار روز اول (16 تا 20 اسفند) اینجا بیشتر از راهروی نمایشگاه قرآن راهروی سردخانه بود! و از روز پنجم چند بخاری آوردند. اما همانطور که بالای سر می‌بینید کانال‌های کولر هنوز بسته نشده و گرما بالا می‌رود. خدا رو شکر هوای روزهای اسفند بهاری شد وگرنه نمی‌دانستیم با آن سرمای روزهای اولیه چگونه می‌توانستیم تا آخرین روز نمایشگاه دوام بیاوریم!

همکار دیگرش نیز می‌گوید: وقتی درباره قرآن که خود یک کتابی مقدس و آسمانی است، صحبت می‌کنیم و درباره بخش ناشران مکتوب که کتاب‌های قرآنی، دینی و دفاع مقدس را برآمده از آموزه‌های قرآن کریم به مخاطبان ارائه می‌دهند حرف می‌زنیم؛ یعنی اهمیت کتاب کمتر از قرآن نیست! اما احساس می‌کنم کم‌لطفی دوستان نسبت ‌به ناشران قرآنی دینی و دفاع مقدس در جانمایی اختصاص غرفه، عدم تبلیغ برای وجود چنین بخشی در نمایشگاه، همه و همه بی‌احترامی به کتاب و قرآن است.

وی می‌افزاید: نمایشگاه قرآن کریم در سی‌ودومین سال برگزاری خود در این بخش نمره قبولی نمی‌گیرد.

سهم کتاب بر تعالی فرهنگ بیشتر است یا لباس؟

برای صحبت با چند غرفه‌دار دیگر مسیرم را ادامه می‌دهم.

محمداسماعیل حیدریان؛ مسئول غرفه «نشر معارف» که از ناشران شناخته‌شده حوزه آثار دینی و قرآنی در کشور به شمار می‌رود و بخشی از فعلیت و فعالیت آنها در زمینه بین‌المللی در ساحت رسالت معرفی آثار مکتوب در حوزه کتاب‌های قرآنی و دینی به جهان اسلام است در گفت‌وگو با ایکنا گفت: این چهارمین سالی است که انتشارات معارف در نمایشگاه قرآن شرکت می‌کند.

وی افزود: آنچنان که در سه سال پیش شاهد بودیم هر سال بخش ناشران مکتوب مسیر روبه‌رشدی را طی می‌کرد، اما امسال با وجود آنکه نمی‌دانم دلیلش چیست اما جانمایی بد و فقدان تبلیغ از سوی مسئولان نمایشگاه، همچنین تلفیق بخش کتاب با صنایع دستی، نبود سیستم گرمایشی و دیگر موارد باعث شد تا بخش ناشران مکتوب آنگونه که شایسته و بایسته است نتواند میزبان همراهان با نمایشگاه قرآن کریم باشد.

مدیر غرفه نشر معارف با بیان اینکه برای رسیدن به بخش کتاب‌های قرآنی و دینی نمایشگاه افراد باید از قسمت‌های مختلف مانند بخش خرید ملزومات عید یا پوشاک شب عید عبور کنند و بعد به ضلع غربی برسند خاطرنشان کرد: مسئله این است که به‌ دلیل مشکلات اقتصادی در چند سال اخیر کتاب کمتر در سبد فرهنگی خانواده‌ها جا داشته در حالی ‌که ملزومات عید از شیرینی و خوردنی‌ها گرفته تا مسئله پوشاک عفیفانه بخشی غیر قابل تغییر و حذف از سبد فرهنگی خانواده‌ها است. می‌شد جای آنها را که بی‌تردید مخاطبان خود را داشته و دارد در بخش انتهایی رواق غربی که به آثار مکتوب اختصاص داده‌اند قرار داد و ناشران مکتوب را به‌ جای آنها بر پیشانی ورودی نمایشگاه قرآن جانمایی کرد تا کمتر شاهد این خلوتی و بی‌رونقی بخش ناشران مکتوب باشیم.

حیدریان در پایان با طرح این پرسش که جایگاه و اهمیت کتاب در ارتقای فرهنگ جامعه و افراد بیشتر تأثیر دارد یا لباس زنانه؟ گفت: وقتی درباره نفع مادی در حوزه میزبانی مصلا از نمایشگاه بین‌المللی قرآن صحبت می‌کنیم شاهد چنین دست جانمایی‌هایی هستیم که باعث می‌شود اقلامی که فروش و سود بیشتری دارند، مانند لباس، آجیل و شیرینی شب عید در مسیرهای ابتدایی مصلی، بخش کتاب و ناشران مکتوب که از زاویه دید برخی از مسئولان شاید چندان سودی ندارد، در دورترین بخش برگزار کنند.

مسئول غرفه معارف که گویا بیشتر و فراتر از یک گفت‌وگوی رسانه‌ای درد دلش باز شد این نقد را نیز مطرح کرد و گفت: مشکل آن است که نظارت هم در بخش فروش محصولات شب عید از آجیل و شیرینی گرفته تا دیگر بخش‌ها وجود ندارد و شاهدیم که آنجا حتی قبل ‌از اذان مغرب روزه‌خواری نیز توسط خریداران صورت می‌گیرد و گاه با خودم فکر می‌کنم شاید اینجا نمایشگاه قرآن نیست.

رسالت ناشران قرآنی

میکائیل دلفان؛ غرفه‌دار «انتشارات اسوه» وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه نیز در گفت‌وگو با ایکنا علاوه‌ بر مطرح کردن نقدهای حیدریان (غرفه‌دار نشر معارف) با بیان آنکه بخشی از رسالت کار ناشران جهت حضور در نمایشگاه بین‌المللی قرآن در بخش ناشران مکتوب تنها فقط فروش کتاب‌های قرآنی نیست، خاطرنشان کرد: ما رسالت خود را نضج، تبیین، تبلیغ و معرفی آثار دینی و کتاب‌هایی که با گفتمان فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و آموزه‌های دین هدایتگر و مبین اسلام همسو با کلام‌الله مجید همراه است با مخاطبان خود قسمت می‌کنیم.

وی افزود: فارغ از آنکه کتاب بفروشیم یا نه تلاش می‌کنیم نقش و جایگاه آثار مکتوب و کتاب در انتقال این معارف را به آنها انتقال دهیم؛ اما این جانمایی بَد باعث شد که نه‌ تنها ما دیده نشویم که با تمام شوق و ذوقی که برای انتقال این رسالت در کنار فروش کتاب با خود داشتیم بیشتر از آنکه خوشحال باشیم سرخورده شویم.

دلفان با اشاره به آنکه حتی برخی از مخاطبان با دیدن غرفه‌های صنایع دستی در کنار ناشران مکتوب این انتقاد را با ما مطرح می‌کردند و می‌گفتیم مسئول این اتفاق ما نیستیم و باید برگزارکنندگان این رویداد را مورد خطاب قرار دهید، گفت: تمام این عوامل باعث شد که امسال حتی 50 درصد فروش سال گذشته را نیز نتوانیم داشته باشیم و این مسئله چه درباره کتاب‌های قرآن و نهج‌البلاغه و چه درباره دیگر کتاب‌های حوزه دین صادق است.

لزوم جدی آسیب‌شناسی گام سی‌ودوم نمایشگاه قرآن

در پایان این گزارش از رواق غربی نمایشگاه سی‌ودوم قرآن کریم و خداحافظی با غرفه‌داران یار مهربان؛ علاوه‌ بر مرور صحبت‌های غرفه‌داران و آن دو نفری که هنوز نمی‌دانم چرا تمایلی به بیان نامشان نداشتند با خود می‌اندیشیدم که اگر من به‌ عنوان خبرنگار برای پیدا کردن این بخش مجبور به پرسیدن از سه نفر تا رسیدن به ضلع غربی به عنوان میزبان ناشران مکتوب بودم؛ مخاطبان عادی آیا اصلاً تنها به واسطه برگزاری نمایشگاه می‌دانند که بخش آثار مکتوب نیز به ‌عنوان یکی از بخش‌های اقماری نمایشگاه حیات و دوام دارد یا خود را با همان غرفه فروش محصولات خوراکی شب عید و همچنین پوشاک سال نو در نهایت بخش محدودی که در شبستان اصلی و غرفه‌های بخش عمومی و بین‌الملل نمایشگاه اختصاص داده شده سرگرم می‌کنند و بدون دیدار با یار مهربان مصلای حضرت امام‌خمینی (ره) را ترک می‌کنند.

این پرسشی است که در نهایت در پس آسیب‌شناسی گام سی‌ودوم نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم باید معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسئولان برگزاری این رخداد پاسخگویش باشند.

گزارش از امین خرمی

انتهای پیام