ادب مخصوص دعا را باید به کار گرفت

به گزارش خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، دعا به تعبیر امام خمینی (ره) یکی از نعمت‌های خداوند بر انسان است، دعا کردن نیز شکرانه این نعمت است، نکته مهم در این میان آن است که علاوه بر شناخت و درک این نعمت زوایای آن را بشناسیم. امام خامنه‌ای در بسیاری از بیانات خود همواره بر التزام به دعا کردن تاکید دارند. ایشان توصیه دارند چه در امور جزئی و چه در امر کلی نباید از دعا کردن غافل شد. 

مجموعه بیانات امام خامنه‌ای در خصوص مفهوم و معنای دعا در کتاب «دعا از منظر حضرت آیه الله العظمی سید علی خامنه‌ای مدظله‌العالی رهبر معظم انقلاب اسلامی» گدآوری و تدوین شده که قسمت سوم آن را در ادامه می‌خوانید:

بشر، سر تا پا نیاز است

وقتی ما به درگاه حقِّ متعال دعا می‌کنیم، در حقیقت وسیله‌ای برای رسیدن به حوائج خودمان می‌جوییم و راهی به‌سوی این حوائج می‌پیماییم و از آن استفاده می‌کنیم. این، یک‌گونه دعا کردن است: دعا برای گرفتن مقصود. این‌طور نیست که کسی گمان کند همه مقاصد، به‌وسیله ابزار‌ها یا وسایل مادّی برای انسان‌ها قابل دسترسی است. بلکه چیز‌هایی را انسان با دعا باید به دست آورد. 

البتّه نه دعای تنها و دعای بدون عمل. هیچ فایده‌ای ندارد که انسان درِ عمل را ببندد و به دعا اکتفا کند؛ اما در کنار عمل، در کنار اقدام، در کنار به کار انداختن همت و تلاش، خواستن از خدا را نیز باید قرار بدهیم. این دعا، حاجات را برای انسان برآورده می‌سازد؛ لذا ملاحظه می‌کنید که پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله، در میدان جنگ، بعدازآن‌که همه کار‌ها را انجام داده است، دعا هم می‌کند؛ بنابراین، یکی از وظایف ماست که دعا کنیم تا از این راه به حاجات و اهداف و مقاصد خودمان نائل شویم.

دعا، وسیله‌ای در کنار وسایل دیگر است. به قول بزرگان از محققین و متفکرین ما، همچنان که در عالم وجود، خدای متعال ده‌ها وسیله و سبب و علّت قرار داده است، دعا هم یکی از سبب‌هاست. در بسیاری از دعاها، حاجت و مقصود خواستن مطرح می‌شود. مثلاً فرض بفرمائید در همین دعای سحر ماه مبارک رمضان که دعای بسیار عالی‌المضمونی هم هست، بعدازآن‌که خدای متعال را به اسما و صفات سوگند می‌دهد، می‌گوید: دعا کن به آنچه می‌خواهی و مقاصد خودت را از خدا بخواه. بعد از این‌همه قسم دادن خدای متعال، دعا مستجاب می‌شود؛ لذا در روایتی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام، نقل شده است که فرمود: «إِدفعُوا أمواج البلاءِ عنکُم بِالدُّعاءِ قبل وُرُودِ البلاء».

پیش از آن‌که بلا بر شما وارد شود، با دعا، بلا را دفع کنید. اینها واقعیت است. این، البتّه بدان معنا نیست که هرچه شما خواستید و هر طور آن را با خدای متعال در میان گذاشتید، برآورده خواهد شد؛ نه. شرایطی دارد، آدابی دارد؛ مثل همه اسباب عادی و مثل همه خواستن‌ها. اگر شما از دوستتان هم چیزی بخواهید، آداب و تشریفاتی دارد. ادب مخصوص دعا را باید به کار گرفت و عمده‌ترین آداب، این است که انسان به خدای متعال توجّه کند و با همه دل، از خدا بخواهد.

هنگامی‌که قلب انسان رقیق می‌گردد و توجهی پیدا می‌شود، وقت دعاست. آن‌وقت اگر از خدا بخواهید، غالب این است که مقصود برآورده می‌شود. مگر مواردی که در علم الهی، مصالحی وجود دارد که آن مصالح را ما نمی‌دانیم و خدای متعال، به خاطر دعای من و شما مصالح عمومی آفرینش، یا مصالح یک ملت را به هم نمی‌ریزد. آنجا که سر راه خواسته ما، مصلحت بزرگی مانع نباشد و آنجا که توجّهِ لازم را در حال دعا داشته باشیم، دعا مستجاب خواهد شد؛ یا زود و یا دیر.

اما بعضی دعاها، سه چیز علاوه بر این دو چیز دارند که این سه چیز، خیلی مهمی است. یکی از این سه چیز، عبارت است از آن مقصودِ عمومی از دعا؛ یعنی خواستن و گرفتن از خداوند متعال. ما انسان‌ها نیاز‌های زیادی داریم و وجودمان سرتاپا نیاز است. اگر در وجود خودتان دقّت کنید، می‌بینید از تنفّس کردن و غذا خوردن گرفته تا راه رفتن و گوش کردن و دیدن، همه و همه حاکی از نیاز ما انسان‌هاست. 

یعنی خدای متعال، مجموعه‌ای از امکانات و نیرو‌ها را در اختیار من و شما قرار داده است که با آنها می‌توانیم زندگی کنیم و همه نیز تحتِ اراده پروردگار است. هرکدام از این نیرو‌ها و امکانات کمبود پیدا کند، انسان دچارِ مشکلِ اساسی در زندگی خود می‌شود. مثلاً یک رگ یا یک رشته عصب از کار بیفتد، یک عضله مشکل پیدا کند تا برسد به مسائلِ بیرون از وجودِ انسان یا مسائل روحی یا مسائل اجتماعی.

بشر، سر تا پا نیاز است. رفع این مشکلات و تأمین این نیاز‌ها را از چه کسی باید بخواهیم؟ از خدای متعال که او حاجات ما را می‌داند. «و سئلُوا اللّه مِن فضلِهِ إِنّ اللّه کان بِکُلِّ شی ءٍ علیماً»
خدا می‌داند شما چه می‌خواهید، چه لازم دارید و چه چیز از او می‌طلبید و سؤال می‌کنید. پس از خدا بخواهید. در جای دیگر، می‌فرماید: «و قال ربُّکُمُ ادعُونی أستجِب لکُم» پروردگار شما فرموده است: «دعا کنید مرا» یعنی «بخوانید مرا؛ من به شما جواب می‌دهم.» البتّه این جواب دادن، به معنای برآمدنِ حاجت نیست. می‌گوید: «جواب می‌دهم و لبیّک می‌گویم»؛ استجب لکم؛ اما این استجابت الهی، در بسیاری از موارد با دادنِ حاجت و آن چیزِ مورد درخواست شما همراه است. پس این مطلب اوّل که انسان نیاز‌هایی دارد و رفع این نیاز‌ها را، باید از خدا بخواهد. باید درِ خانه خدا رفت تا از تضرّع پیش دیگران، بی‌نیاز شد.

مسئله بسیار مهمی است. خداوند متعال، وسیله‌ای به انسان داده است که انسان می‌تواند حوائج خود را ـ مگر در موارد استثنایی که به آن اشاره می‌کنم ـ با آن برآورده کند. آن وسیله چیست؟ خواستن از خدای متعال است. یک روایت از حضرت سجاد علیه‌السلام است که می‌فرماید: «ألدُّعاءُ یدفعُ البلاء النّازِل و ما لم ینزِل.» هم بلایی که به‌سوی شما آمده است با دعا دفع می‌شود و هم بلایی که نیامده است؛ یعنی اگر دعا نکنید، آن بلا متوجّه شما خواهد شد.

حدیث دیگر، حدیث نبوی است. آن حضرت، به اصحابِ خود فرمود: «أ لا أدُلُّکُم علی سِلاحٍ یُنجِیکُم مِن أعدائِکُم و یُدِرُّ أرزاقکُم؟» «آیا می‌خواهید سلاحی را به شما نشان دهم که هم شما را از دشمن حفظ می‌کند و نجات می‌دهد و هم روزی‌تان را فراوان می‌کند؟» این، همان خواستن از خدا برای برآورده شدن حاجات است. «قالُوا بلی یا رسول اللّه.» عرض کردند: بلی؛ بفرمائید. فرمود: «قال تدعُون ربّکُم.» «خدا را دعا کنید؛ خدا را بخوانید.» «بِاللّیلِ و النّهارِ.» «شب و روز.»

انتهای پیام/ 161