آلرژی بهاری؛ علائم و روش‌های درمان – خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان

محمد حسن بمانیان فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با حساسیت فصلی به خصوص در فصل بهار گفت: بیماری‌های آلرژیک به طور عمده ریشه ژنتیکی دارند و افرادی که به این بیماری‌ها مبتلا می‌شوند، ژن‌های معیوبی را از والدین خود به ارث برده‌اند. این ژن‌ها باعث تغییر در عملکرد سیستم ایمنی بدن می‌شوند.

وی ادامه داد: به‌طور طبیعی، وظیفه سیستم ایمنی مقابله با عوامل میکروبی و بیماری‌زا است، اما در افراد مبتلا به آلرژی، این سیستم به اشتباه نسبت به برخی از عوامل محیطی مانند گرده گیاهان، حیوانات یا برخی مواد غذایی واکنش نشان می‌دهد. این واکنش‌های غیرطبیعی منجر به بروز علائم بالینی مختلفی می‌شوند.

علائم بیماری‌های آلرژیک

بمانیان اظهار داشت: علائم آلرژی بسته به نوع آن متفاوت است و در قسمت‌های مختلف بدن اعم از مشکلاتی در پوست که شامل خارش، کهیر و اگزما و مشکلات تنفسی که یکی از رایج‌ترین مشکلات آلرژیک در فصل بهار است و با علائمی مانند گرفتگی بینی، عطسه‌های مکرر، خارش بینی، آبریزش بینی (از جلو یا پشت حلق)، خلط مداوم، سرفه و تنگی نفس، ظاهر می‌شود.

انواع آلرژی‌های تنفسی

این فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی در ادامه گفت: به طور کلی ما دو نوع آلرژی داریم. یکی آلرژی بینی که شامل علائم مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی مانند زکام بهاره، عطسه و گرفتگی بینی و دیگری آسم آلرژیک که علائمی مانند سرفه، تنگی نفس و خس‌خس سینه که در دستگاه تنفسی تحتانی را ایجاد می‌کند. این بیماری‌ها با نام‌های مختلفی شناخته می‌شوند و شدت آن‌ها در افراد مختلف متفاوت است. کنترل علائم با دوری از عوامل محرک و مصرف داروهای ضد آلرژی امکان‌پذیر است.

آلرژی‌ها ریشه ژنتیکی دارند

وی اذعان کرد: بیماری‌های آلرژیک، ریشه در ژنتیکی دارند، اما علائم آن‌ها از بدو تولد ظاهر نمی‌شود. این بیماری‌ها معمولاً در دوران کودکی بروز می‌کنند و بسته به سن، ممکن است شکل علائم تغییر کند. به عنوان مثال، در نوزادان ممکن است به‌صورت اگزمای شیرخوارگی دیده شود، اما در سنین بالاتر تبدیل به زکام بهاره شود و حتی در برخی موارد به آسم آلرژیک تغییر ماهیت دهد.

بمانیان مطرح کرد: همچنین ژن‌های معیوب عامل و زمینه‌ساز آلرژی هستند، اما برای بروز علائم، شرایط محیطی نیز باید فراهم باشد، افرادی که در محیط‌های آلوده یا در معرض آلرژن‌های قوی‌تر قرار دارند، ممکن است زودتر یا با شدت بیشتری دچار علائم شوند.

وی افزود: یکی از آن محیط‌ها تماس با نور خورشید است که گفته می‌شود کمبود ویتامین D می‌تواند در افزایش حساسیت‌های آلرژیک نقش داشته باشد و یکی از مشکلات دیگر تئوری بهداشت است، یعنی مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها و واکسیناسیون گسترده باعث کاهش درگیری سیستم ایمنی با عوامل بیماری‌زا شده و در نتیجه، سیستم ایمنی به سمت واکنش‌های غیرطبیعی نسبت به عوامل بیولوژیک و طبیعی سوق پیدا کرده است.

علائم خفیف آلرژی

این فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی گفت: در فصل بهار، بسیاری از افراد با علائم آلرژیک مواجه می‌شوند که شامل خارش چشم، عطسه، آبریزش بینی، خستگی زودرس و خواب‌آلودگی است. این علائم معمولاً از اوایل صبح، زمانی که میزان گرده گیاهان در هوا بیشتر است، شدت می‌گیرند.

وی متذکر شد: برخی افراد در هنگام حضور در طبیعت با تشدید علائم روبه‌رو می‌شوند و ممکن است نتوانند از زیبایی‌های بهاری لذت ببرند. شدت و دوره آلرژی در افراد مختلف متفاوت است؛ در حالی که برخی تنها در فصل بهار دچار علائم می‌شوند، برخی دیگر ممکن است در تمام طول سال با مشکلات آلرژیک دست‌وپنجه نرم کنند.

توصیه برای کاهش اثرات آلرژی

بمانیان اذعان کرد: آلرژی‌های فصلی و مزمن اگرچه در افراد مختلف شدت و علائم متفاوتی دارند، اما در نهایت ریشه آن‌ها در عوامل ژنتیکی و محیطی نهفته است. بسیاری از افراد با آلرژی‌های بینی کنار می‌آیند، اما متخصصان توصیه می‌کنند که برای جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت، حتماً تحت معاینه و درمان پزشکی قرار بگیرند.

این فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی ادامه داد: اگر آلرژی بینی به‌موقع درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی اعم از کاهش یا از دست دادن حس بویایی و چشایی، درگیری گوش میانی و کاهش شنوایی (به‌ویژه در کودکان، که ممکن است بر یادگیری و رفتار آن‌ها تأثیر بگذارد)، افزایش احتمال ابتلاء به آسم آلرژیک و راه‌های تشخیص و کنترل آلرژی ایجاد کند.

وی مطرح کرد: برای کاهش اثرات آلرژی، لازم است شدت علائم و نوع ماده حساسیت‌زا مشخص شود. پس از تشخیص، اقدامات پیشگیرانه و درمانی توصیه می‌شود. یکی از راه‌های مهم، اجتناب از عوامل تحریک‌کننده است.

بمانیان متذکر شد: به‌عنوان مثال، افراد مبتلا به آلرژی شدید نباید در حین رانندگی، به‌ویژه در جاده‌های بین‌شهری، قرار بگیرند. تحقیقات نشان داده است که هنگام عطسه، فرد به‌طور ناخودآگاه چشمان خود را می‌بندد. حال اگر فردی دچار عطسه‌های مکرر باشد، این امر می‌تواند لحظاتی دید او را مختل کند و احتمال بروز تصادف و حوادث رانندگی را افزایش دهد.
درمان دارویی و روش‌های حساسیت‌زدایی

وی بیان کرد: داروهای مختلفی برای کنترل آلرژی وجود دارد که بسته به شدت بیماری و شرایط بیمار، پزشک نوع مناسب آن را تجویز می‌کند. برخی از داروها را می‌توان در طولانی‌مدت مصرف کرد، اما برخی دیگر فقط برای دوره‌های کوتاه قابل استفاده هستند.

این فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی افزود: در مواردی که آلرژی بینی بسیار شدید باشد و به دارو درمانی پاسخ ندهد، روش‌های حساسیت‌زدایی توسط پزشکان فوق‌تخصص این حوزه انجام می‌شود. هرچند این روش‌ها در کشور ما به‌طور کامل در دسترس نیست، اما امید می‌رود که با توجه بیشتر وزارت بهداشت، امکان استفاده از این روش‌ها برای بیماران فراهم‌تر شود.

لزوم توجه وزارت بهداشت به درمان آلرژی و پوشش بیمه‌ای آن

بمانیان اظهار داشت: بیماری‌های آلرژیک، اگرچه در ظاهر ساده به نظر می‌رسند، اما تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی و کارایی فردی و اجتماعی دارند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در برخی جوامع، بیش از ۲۰ درصد افراد به نوعی از آلرژی مبتلا هستند. با توجه به این میزان شیوع، ضروری است که وزارت بهداشت دسترسی آسان و همگانی به روش‌های درمانی مؤثر را فراهم کند.

وی در ادامه گفت: یکی از مهم‌ترین درمان‌های آلرژی، واکسیناسیون و حساسیت‌زدایی است. برای تأمین این روش درمانی در کشور، لازم است وزارت بهداشت به‌عنوان متولی، واردات این محصولات را انجام دهد و شرکت‌های بیمه را موظف کند تا این درمان را تحت پوشش بیمه‌ای قرار دهند. این اقدام می‌تواند هزینه‌های درمانی را برای اکثریت مبتلایان کاهش دهد و امکان بهره‌مندی از روش‌های مؤثر درمانی را برای آن‌ها فراهم کند.

درمان‌های آلرژی

این فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی توضیح داد: علاوه بر واکسن و روش‌های حساسیت‌زدایی، درمان دارویی نیز نقش مهمی در کنترل آلرژی دارد. داروهایی مانند قرص‌های آنتی‌هیستامین، شربت‌های ضد حساسیت و اسپری‌های بینی معمولاً توسط پزشکان تجویز می‌شوند و شدت علائم را کاهش می‌دهند.

وی بیان کرد: در مورد نقش تغذیه در آلرژی‌های فصلی، تأثیر غذاها بر آلرژی بینی بسیار ناچیز است. اما برخی افراد هنگام مصرف بعضی از صیفی‌جات، سبزیجات و میوه‌ها واکنش‌های حساسیتی نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال، برخی افراد با خوردن خربزه دچار خارش گلو، گلودرد یا گزگز زبان می‌شوند. چنین واکنش‌هایی ممکن است در مصرف برخی میوه‌ها و خوراکی‌های دیگر نیز دیده شود.

هشدار درباره مصرف خودسرانه داروهای آلرژی در فصل سفر

بمانیان هشدار داد: با آغاز فصل بهار و افزایش مسافرت‌های جاده‌ای، افراد مبتلا به آلرژی باید در مصرف داروهای ضد حساسیت دقت بیشتری داشته باشند. برخی از آنتی‌هیستامین‌ها، اگرچه تأثیر خوبی در کاهش علائم دارند، اما می‌توانند باعث خواب‌آلودگی، تاری دید، خشکی دهان و خشکی چشم شوند؛ به همین دلیل، افرادی که قصد رانندگی دارند، به‌ویژه در شب، نباید پس از مصرف این داروها پشت فرمان بنشینند. توصیه می‌شود که در این شرایط، فردی جایگزین برای رانندگی در نظر گرفته شود.

وی افزود: برخی داروهای آنتی‌هیستامین جدیدتر، خواب‌آلودگی کمتری ایجاد می‌کنند، اما نوع داروی مناسب برای هر فرد به عواملی مانند شدت بیماری، شغل، سن و دوز مصرفی بستگی دارد و باید توسط پزشک متخصص تجویز شود.

راهکاری برای کنترل موضعی آلرژی

این فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی خاطر نشان کرد: علاوه بر داروهای خوراکی، برخی از درمان‌های موضعی مانند اسپری‌های بینی نیز برای کاهش علائم آلرژی استفاده می‌شوند. این اسپری‌ها که در کشور نیز با کیفیت‌های مطلوب تولید می‌شوند، می‌توانند علائم را به‌صورت موضعی کاهش دهند؛ با این حال، استفاده نادرست از این داروها ممکن است عوارضی مانند خشکی مخاط بینی و در برخی موارد خون‌دماغ شدن ایجاد کند. اما در صورت مصرف صحیح و تحت نظر پزشک، عوارض این داروها حداقل خواهد بود. به همین دلیل، بیماران باید برای انتخاب داروی مناسب و روش صحیح استفاده، با پزشک متخصص مشورت کنند.

بمانیان تصریح کرد: با آغاز فصل بهار، افراد مبتلا به آلرژی فصلی، به‌ویژه آن‌هایی که به گرده‌های گیاهی حساس هستند، بیشتر در معرض تشدید علائم قرار می‌گیرند. برای کاهش این علائم، رعایت توصیه‌های نظیر محافظت در برابر عوامل محیطی، هنگام جابه‌جایی با وسیله نقلیه، شیشه‌های خودرو را بالا نگه دارید، در محیط‌های طبیعی مانند پارک و جنگل حضور طولانی نداشته باشید، زیرا گرده‌های گیاهی ممکن است علائم را تشدید کنند، در داخل منزل، پنجره‌ها را بسته نگه دارید تا از ورود گرده‌ها جلوگیری شود، از نگهداری حیوانات خانگی و پرندگان خودداری کنید، زیرا ممکن است موجب تحریک علائم آلرژی شوند و حتی گل‌های تزئینی داخل خانه نیز می‌توانند محیطی برای رشد عوامل آلرژی‌زا ایجاد کنند، ضروری است.

پرهیز از عوامل تحریک‌کننده

بمانیان اظهار داشت: علاوه بر آلرژن‌های فصلی، برخی عوامل اعم از دود سیگار و قلیان که افرادی که دچار آلرژی بینی هستند، در معرض دود سیگار، بیشتر در خطر ابتلاء به آسم قرار دارند، دود اسفند و سایر دودها که ممکن است موجب حملات تنگی نفس و سرفه شوند، مواد شوینده و پاک‌کننده‌ها که در روزهای خانه‌تکانی، ترکیبات شیمیایی مانند وایتکس، شیشه‌پاک‌کن و سایر مواد تمیزکننده می‌توانند باعث تحریک دستگاه تنفسی و حتی بستری شدن بیماران در بیمارستان شوند و همچنین اسپری‌های آرایشی و رنگ مو که برخی از این مواد، به‌ویژه دکلره و اسپری‌های معطر، دارای ذرات معلق در هوا هستند که می‌توانند علائم آلرژی بینی، چشم و دستگاه تنفسی را تشدید کنند.

این فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی در پایان خاطر نشان کرد: برای کاهش اثرات آلرژی، توصیه می‌شود که افراد حساس در تماس با این مواد از ماسک استفاده کنند و در حد امکان از محیط‌های آلوده به گرده، دود و مواد شیمیایی دور بمانند.