نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
به‌مناسبت ماه مبارک رمضان، خبرنگار ایکنا از اصفهان در گفت‌وگو با علی‌اکبر توحیدیان، دکترای علوم قرآن و حدیث و پژوهشگر قرآن در سلسله گفت‌وگوهای قرآنی ویژه این ماه به موضوع «آب و نیایش» می‌پردازد. در ادامه، متن شماره بیست‌و‌سوم این گفت‌وگو را می‌خوانیم.
ایکنا ـ در شماره گذشته در خصوص موضوع «آب و نیایش» به داستان حضرت ایوب و عزیر(ع) اشاره کردیم. در این شماره به داستان زندگی کدام‌یک از اولیای الهی می‌پردازید؟
این قسمت از گفت‌وگو را به نام حضرت مریم(س)، مادر حضرت مسیح(ع) متبرک می‌کنیم: «فَنَادَاهَا مِنْ تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا؛ پس از جانب پایین کودک ندایی آمد، از کودک یا جبرئیل که ای مریم محزون و غصه‌دار نباش، زیرا که پروردگارت از زیر پاهایت، چشمه آبی روان کرده است.» (مریم(س)/ ۲۴)
بیشتر بخوانید:
«فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْنًا…؛ پس بخور از رطب و بنوش از آب چشمه و چشم خود به آن مولود روشن گردان.» (مریم(س)/ ۲۶)، «وَ جَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَ أُمَّهُ آيَةً وَ آوَيْنَاهُمَا إِلَىٰ رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ؛ و ما عیسی پسر مریم و مادرش را نشانه‌ای از قدرت خود قرار دادیم و آن دو را در سرزمین بلندی که مکانی آرام و هموار و چشمه‌سار، دارای آب زلال و گوارا بود، منزل و مأوا دادیم.» (مؤمنون/ ۵۰)
در دین مسیحیت، آب موضوعیت و موقعیت خاصی دارد و «غسل تعمید» یکی از مهمترین آداب دینی و ایمانی آن‌ها محسوب می‌شود و دارای آیین است.
ایکنا ـ با دقت در صحبت‌های شما به نکته مشترکی در قصص انبیایی که تاکنون مطرح شده است، پی می‌بریم و آن موضوع «ندا»ست. در این‌باره کمی توضیح دهید.
بله. «ندا» به معنای صدا و گاهی هم به مفهوم دعاست. البته ندا در قرآن کاربردهای گوناگونی در موضوعات متفاوت دارد و ندادهنده و نداگیرنده هم افراد متعددی هستند؛ اما منظور ما آن نداهایی‌ست که با موضوع اولیای الهی مورد بحث، ارتباط دارد.
به مصادیقی از این نوع نداها اشاره می‌کنیم؛ ۱ ـ حضرات آدم(ع) و حوا(س): «… وَنَادَاهُمَا رَبُّهُمَا أَلَمْ أَنْهَكُمَا عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ…؛ و پروردگارشان بر آن دو بانگ زد: آیا من شما را از آن درخت نهی نکردم؟» (اعراف/ ۲۲)
۲ ـ حضرت نوح(ع): «… وَنَادَىٰ نُوحٌ ابْنَهُ وَكَانَ فِي مَعْزِلٍ…؛ و نوح فرزندش را که در کناری بود، بانگ زد.» (هود(ع)/ ۴۲)، «وَنَادَىٰ نُوحٌ رَبَّهُ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِي مِنْ أَهْلِي…؛ و نوح پروردگارش را ندا داد و گفت: پروردگارا! به راستی که پسرم از خاندان من است.» (هود(ع)/ ۴۵)، «وَنُوحًا إِذْ نَادَىٰ مِنْ قَبْلُ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَنَجَّيْنَاهُ وَأَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ؛ و نوح را یاد کن، هنگامی که پیش از این ندا کرد، پس ندایش را اجابت کردیم و او و خانواده‌اش را از آن اندوه بزرگ نجات دادیم.» (انبیاء(ع)/ ۷۶)، «وَلَقَدْ نَادَانَا نُوحٌ فَلَنِعْمَ الْمُجِيبُونَ. وَنَجَّيْنَاهُ وَأَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ؛ و نوح ما را ندا کرد، پس ما به راستی نیکو اجابت‌کننده‌ای هستیم و او و خاندانش را از آن اندوه بزرگ نجادت دادیم.» (صافات/ ۷۵ و ۷۶)
۳ ـ حضرت ایوب(ع): «وَأَيُّوبَ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ… فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَكَشَفْنَا مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ…؛ و ایوب را یاد کن، هنگامی که پروردگارش را ندا داد که مرا آسیب و سختی رسیده است، پس ندایش را اجابت و آنچه از آسیب و سختی به او بود، برطرف کردیم…» (انبیاء(ع)/ ۸۳ و ۸۴)، «وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ؛ و بنده ما ایوب را یاد کن، هنگامی که پروردگارش را ندا داد که شیطان مرا سرزنش و شماتت می‌کند.» (ص/ ۴۱)
۴ ـ حضرت یونس(ع): «وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَىٰ فِي الظُّلُمَاتِ…، فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ…؛ و صاحب ماهی را یاد کن، زمانی که خشمناک رفت و گمان کرد که ما بر او تنگ نخواهیم گرفت، پس در تاریکی‌های شب، زیر آب و در دل ماهی ندا داد، پس ندایش را اجابت کردیم و از اندوه نجاتش دادیم.» (انبیاء/ ۸۷ و ۸۸)، «فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تَكُنْ كَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَىٰ وَهُوَ مَكْظُومٌ؛ پس در برابر حکم و قضای پروردگارت شکیبا باش و مانند صاحب ماهی نباش، در آن حال با دلی مالامال از اندوه، خدا را ندا داد.» (قلم/ ۴۸)
۵ ـ حضرت موسی(ع): «فَلَمَّا أَتَاهَا نُودِيَ يَا مُوسَىٰ؛ پس چون به آن آتش رسید، ندا داده شد: ای موسی!» (طه/ ۱۱)، «وَنَادَيْنَاهُ مِنْ جَانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ وَقَرَّبْنَاهُ نَجِيًّا؛ و او را از جانب راست طور ندا کردیم و او را در حالی که با وی راز گفتیم، مقرب خود قرار دادیم.» (مریم(س)/ ۵۲)، «وَإِذْ نَادَىٰ رَبُّكَ مُوسَىٰ أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ؛ یاد کن هنگامی را که پروردگارت موسی را ندا داد که خود را به قوم ستمکار برسان.» (شعراء/ ۱۰)، «إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى؛ هنگامی که پروردگارش او را در وادی مقدس طوی ندا داد.» (نازعات/ ۱۶)
۶ ـ حضرت مریم(س): «فَنَادَاهَا مِنْ تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا؛ پس کودک از زیر پای او ندایش داد: غمگین نباش که پروردگارت از زیر پای تو نهر آبی پدید آورده است.» (مریم(س)/ ۲۴)
۷ ـ حضرت زکریا(ع): «هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ. فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ…؛ در آنجا بود که زکریا پروردگار خود را خواند و گفت: پروردگارا! مرا از سوی خود فرزندی پاک و پاکیزه عطا کن، یقیناً تو شنوای دعایی. پس فرشتگان، او را در حالی که در محراب عبادت به نماز ایستاده بود، ندا دادند.» (آل‌عمران/ ۳۸ و ۳۹)، «ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا. إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ نِدَاءً خَفِيًّا؛ آیاتی که بر تو خوانده می‌شود، یاد رحمت پروردگارت بر بنده‌اش زکریاست، هنگامی که پروردگارش را با دعایی پنهان خواند.» (مریم(س)/ ۲ و ۳)، «وَزَكَرِيَّا إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْدًا وَأَنْتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ. فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَىٰ وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ…؛ و زکریا را یاد کن، زمانی که پروردگارش را ندا داد: پروردگارا! مرا تنها نگذار و تو بهترین وارثانی، پس او را اجابت کردیم و یحیی را به او بخشیدیم و نازایی همسرش را برای وی اصلاح کردیم.» (انبیاء(ع)/ ۸۹ و ۹۰)
همان‌گونه که مشاهده می‌کنید، پنج مفهوم والامقام ربّ، دعا، ماء، ندا و استجابت در خصوص اولیای الهی در یک مجموعه در کنار هم با تأثیر و تأثر قرار می‌گیرند و برای سایر انسان‌های عاشق نیایش، الگوی حسنه ماندگار بندگی به یادگار گذارده‌اند.
ایکنا ـ لطفاً به ارتباط «آب و نیایش» با رسول خدا(ص) بپردازید.
در موضوع آب و پیامبر خاتم(ص) برحسب ظاهر به سه موضوع می‌توان اشاره کرد: ۱ ـ مهمترین جنگ ایشان با کفار و مشرکین که حیات اسلام و دوام آن را تضمین کرد، جنگ «بدر» بود که در کنار چاه‌های آب، همراه با امدادهای غیبی بی‌نظیر گزارش شده است: «وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّةٌ…، أَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلَاثَةِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ مُنْزَلِينَ؛ و بی‌تردید خدا در بدر شما را یاری داد، در حالی که ناتوان بودید، آیا شما را بس نیست که پروردگارتان با سه‌هزار فرشته نازل‌شده شما را یاری دهد؟» (آل‌عمران/ ۱۲۳ و ۱۲۴)
۲ ـ موضوع «سقایت حاج» یا سنت آب‌رسانی به حجاج است که در خاندان پیامبر(ص) جایگاه ویژه‌ای داشت و به اجداد آن حضرت از قصی بن کلاب تا عباس بن عبدالمطلب و بعد به بنی‌هاشم منسوب است: «أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ…؛ آیا آب‌دادن به حاجیان و آبادکردن مسجدالحرام را قرار دادید.» (توبه/ ۱۹)
۳ ـ ادعیه‌ای که برای باران از ایشان منقول است، از جمله «اللهم اسقنا غیثاً مغیثاً مریئاً مریعاً غیرضارّ عاجلاً غیرآجل؛ الهی بارانی سیراب‌کننده، گوارا، پربرکت، سودمند، بی‌زیان، زودآینده و بدون تأخیر به ما ارزانی دار.»
ترکیب دعای باران در بحث ما که موضوعش، «آب و نیایش» است، ترکیب جالبی محسوب می‌شود. از یک سو دعا می‌کنیم که باران ببارد و از سوی دیگر توصیه شده است که به هنگام بارش باران دعا کنید. امیرالمؤمنین(ع) یکی از پنج موطن استجابت دعا را هنگام بارش باران معرفی می‌کند، زیرا که رحمت الهی در حال نزول است: «اِغْتَنِمواالدُّعاءَ عِنْدَ خَمسَ مَواطِن… عِنْدَ نُزولُ الغَیثِ…؛ دعاکردن را در پنج جایگاه مغتنم بشمارید… هنگام بارش باران.»
ایکنا ـ درباره هر یک از پیامبران الهی به آیاتی از قرآن اشاره کردید که بیانگر نیایش‌هایی از سوی ایشان بود. لطفاً بفرمایید آیا درباره رسول خدا(ص) هم آیاتی با این محوریت در قرآن وجود دارد؟
به‌طور کلی می‌توان گفت با توجه به اینکه قرآن کریم، کتاب آسمانی منتسب به ایشان است، تمام محتوای قرآن، حتی ادعیه منسوب به سایر پیامبران و اولیای الهی به ایشان هم منسوب می‌شود؛ اما به‌طور خاص می‌توان به آیه ۱۱۲ سوره انبیا اشاره کرد که تنها دعایی‌ست که در قرآن از پیامبر اکرم(ص) می‌بینیم: «قَالَ رَبِّ احْكُمْ بِالْحَقِّ…؛ پیامبر گفت: پروردگارا! میان ما و مشرکان به حق داوری کن.»
ایکنا ـ و سخن پایانی این شماره.
این قسمت از گفت‌وگو را با نام مریم مقدس(س) متبرک کردیم و حسن‌ختام آن را با نام حضرت فاطمه زهرا(س)، هم او که آب، مهریه و نیایش مدیون اوست، زینت می‌دهیم؛ او که کوثر بهشتی و مهریه آسمانی‌اش با آب پیوند خورده است.
آب همچون او طاهر، مبارک و منشأ حیات به‌شمار می‌آید؛ وقتی عاقدش خدای خالق آب است و به قدر کرمش به عروس هدیه می‌دهد و مهریه معنوی و ملکوتی‌اش را بر ذمه می‌گیرد. خداوند نه تنها به او «انهار اربعه» دنیایی یا همان نیل، فرات، بلخ و نهروان، بلکه ثلث بهشت و خمس دنیا را هبه می‌کند، آن هنگام که عروس، حبیبه خدا(س) و دخت حبیب خدا(ص) و داماد، ولی خدا(ع) و وصی حبیب خداست. آن زمان که عروس، حضرت کوثر و کوثر، حضرت آب است، یعنی هستی و حیات آب، طفیل هستی زهرا(س) محسوب می‌شود.
زهراسادات محمدی
انتهای پیام
منبع
