گردشگری و زیارت امامزادگان استان قزوین

به گزارش ایکنا از قزوین، روند شهرسازی و گسترش مناطق مسكونی در قزوین، پس از ورود اسلام به این سرزمین در سال ۲۴ هجری شتابی دو چندان گرفت و در مدتی كوتاه به عنوان «باب‌الجنه» یا  «دروازه بهشت» نامیده شد.

پس از اسلام و گسترش علم در پهنای جغرافیایی اسلام قزوین نیز همواره مهد پرورش علما و عرفایی بوده است که اگر بخواهیم از آنان نام ببریم بیش از دو ساعت طول خواهد کشید، بر همین اساس این دیار مینودری به دارالمؤمنین شهره است.

این دیار مینودری همواره محل آمد و شد بزرگان بوده است برای همین امامزادگان بسیاری در این شهر آرمیده‌اند و اکنون این استان دارای ۲۲۶ امامزاده، ۲۰ بقعه متبرکه، یک بقعه انبیاء و چهار مقبره است.

معمولاً گردشگران قزوین را با امامزاده حسین(ع) فرزند شاه حراسان می‌شناسند اما در این استان بیش از هزار و ۳۰۰ اثر تاریخی استان قزوین به ثبت رسیده که تعداد بناهای مساجد، امامزادگان و مدارس که جزو بناهای تاریخی به شمار می‌روند ۳۰۰ اثر است که در این گزارش چند امامزاده استان قزوین معرفی خواهد شد.

امامزاده سلطان سیدمحمد

امامزاده سید محمد(ع)، از نوادگان امام جعفر صادق(ع) است که مزارش در محله «آخوند» شهر قزوین قرار دارد، این امامزاده بعد از امامزاده حسین(ع) یکی از پرمخاطب‌ترین و زائرپذیرترین امامزاده‌های استان قزوین به شمار می‌رود. امامزاده سلطان سيدمحمد(ع) نسل چهارم از فرزندان امام جعفر‌صادق(ع) است كه در مجاورت خيابان شهيد انصاری غربی قرار دارد.

امامزاده سلطان سیدمحمد(ع) به فاصله‌ کمی در ضلع شمالی مسجد مدرسه‌ علمیه «سردار» واقع شده است. این مسجد و مدرسه‌ قدیمی کاشی‌کاری و فضای بسیار زیبایی دارد و علاوه بر اینکه محل درس و بحث طلاب حوزه علمیه است، مکانی تاریخی گردشگری برای شهروندان و اهالی شهر قزوین هم محسوب می‌شود.

سیدمحمد دبیرسیاقی در کتاب سیر تاریخی بنای شهر قزوین و بناهای آن (۱۳۲۰ ه.ش) آورده است: «امامزاده سلطان سیدمحمد بن جعفر صادق(ع) در کوی آخوند و به فاصله اندکی در شمال مدرسه جدید واقع شده است. سابق حرمی ساده با صندوق چوبین داشت و حیاط آن جایگاه دفن اموات بود که بعداً دفن اموات در آنجا ممنوع گردید و انجمنی به نام محمدیه به ریاست آقای حسین شهیدی و امام‌ جمعه‌ قزوین و کمک مردمان نیکوکار و افراد خیر، ایوان بزرگی بیرون حرم ساخته و در کنار او طاقی دیگر پرداخته‌اند. همچنین داخل حرم را آئینه‌کاری نموده و ازاره‌ آن را با کاشی‌های ابلق زینت داده‌اند و نیز ساختمان بزرگی در انتهای شمالی حرم بنا کرده‌اند که در موقع ضرورت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همچنین قسمتی از حیاط را دیوار کشیده و محدود نموده‌اند و حوضی در میان آن ساخته. گنبد این امامزاده از آجر است که در نظر است با کاشی پوشانده شود. این امامزاده دو در دارد و هر دو از جانب خاور است.

بانی اساسی ساختمان این امامزاده حاج علی‌اکبر لوّاف است که اهل قزوین و ساکن کوی درب‌کوشک بود. تاریخ ساختمان مزبور را (۱۳۱۰ه.ق) مرحوم آقا سید آقای گلریز در قطعه‌ای انشا کرده و در کاشی لاجوردی بالای در ورودی حرم کتیبه شده است.»

بنای امامزاده سلطان سیدمحمد به دوره قاجار بازمی‌گردد، گنبد این امامزاده نیز در دهه ۵۰ ساخته شده که نمایی آجری با سطحی کاشی‌کاری‌شده داشته و به نوعی با دیگر آثار تاریخی ـ مذهبی شهر قزوین در همخوانی بوده است. با وجود عناصر و ارزش‌های تاریخی، امامزاده سلطان سید محمد، در فهرست میراث ملی ثبت نشده است که همین موجب تغییرات معماری این امامزاده در گذر زمان شده است.

امامزاده اسماعیل

امامزاده اسماعیل(ع) نیز از دیگر نوادگان امام جعفر صادق(ع) است که بنای بقعه این امامزاده در خیابان شهید انصاری شرقی قرار دارد. بنا در دو طبقه احداث شده و شامل فضای اصلی حرم چهار ایوان متصل در طرفین آن و فضای جنبی ایوان‌ها است. گنبد حرم دارای کارشی‌کاری، کاربندی و گچ‌بری است که مدفن اصلی امامزاده در سرداب بقعه و در زیر حرم واقع شده است.

بقعه آمنه خاتون

اهالی از آمنه خاتون به‌عنوان دختر امام جعفرصادق (ع) ياد می‌کنند ولی در برخی منابع او را دختر امام موسی کاظم(ع) معرفی کرده‌اند.

مدرکی مکتوب از صاحب مدفن در بنا وجود ندارد از این‏ رو به نظر می‌رسد شخصیت مدفون در این بقعه، سیّده آمنه دختر ابی‌على محمّدالاصغر ابن احمد سکین السرماورد بن جعفر بن محمّدالاکبر بن زیدالشهید بن امام زین ‏العابدین(ع) است که با پنج واسطه، نسب به امام سجّاد(ع) می‌‏رساند. پدر بزرگوارش امامزاده جلیل القدرسیدعلی اصغر(ع) مدفون در روستای زرآباد قزوین است که به اتفاق برادر امامزاده آمنه خاتون در آن مکان در قرن چهارم به شهادت رسیده‌اند.

بنای آرامگاه آمنه خاتون متعلق به دوره صفوی است که به «صورت مخروطی و قسمت پايين ساختمان از سنگ‌های صاف و روسازی آن از کاشی‌های رنگارنگ است. در ورودی آن رو به جنوب است و داخل حرم در يک قسمت صندوق کوچک است. در اين مقبره چاه عميق مقدس و مورد احترامی است که حدود چهل متر ارتفاع دارد که در گذشته مردم برای حوائج خود عريضه به نام حضرت صاحب‌الزمان(عج) می‌نوشتند و به آن چاه می‌انداختند.

بنای این امامزاده از آثار دوره صفوی و عبارت از كثیرالاضلاعی هشت ضلعی است كه در هریك از اضلاع هشت‌‎گانه آن طاقنمایی با قوس كلیل كار شده است. پوشش حرم به كمک كاربندی‌های واقع در بین قوس‌های هشت‌گانه صورت گرفته و سقف گنبد به گونه ستاره هشت پر درآمده است. بقعه امامزاده آمنه خاتون از خارج دارای طرح مدوّر است كه بخشی از آن در میان دو تالار مستطیل شكل الحاقی محصور شده است.

اين بقعه متبركه که تا چند دهه پیش در محوّطه گورستان محله پنبه ريسه قرار داشت در خيابان طالقانی، خيابان ملک‌آباد امروز شهر قزوين واقع است. در صحن چند قبر قديمی هنوز برجای مانده است که دو سنگ‌قبر با تاریخ‌های ۱۱۴۰ و ۱۱۸۳ هـ.ق شناسایی شده است.

حسینیه‌ای وسيع در قسمت غرب بنای بقعه و تعدادی زائرسرا نيز اخیراً در سمت غرب صحن بقعه برای رفاه حال زائران احداث شده است.

بقعه حلیمه خاتون(س)

بقعه متبرکه امامزاده حلیمه خاتون(س) منسوب به دختر گرامی موسی‌ بن جعفر(ع) در بخش مرکزی، شهر قزوین خیابان سلامگاه و خیابان بوعلی، در کوچه شهيد فرامرزی(زر گره كوچه) شیشه‌گرهای شهر قزوین واقع است. آرامگاه امامزاده در سه‌طبقه با سنگ مرمر تزیین‌شده و بر روى سنگ‌قبر کتیبه ذیل حجاری‌شده است: «هذا المرقد المنور و مضجع الشریف لبنتى الإمام موسى بن جعفر الصادق علیه‏السلام، السیدتین حلیمه خاتون و رحیمه خاتون سلام‏اللّه‏ علیها، دفنتا فى هذا المکان الشریف تاریخ الوضع فى سنة ۱۴۲۴ ه. ق.» بناى قبلى که از خشت و گل بود در سالیان قبل تخریب شدi و به جاى آن بناى با شکوهى پی‌ریزی شد که داراى گنبد، گلدسته، ایوان، ضریح و سرداب است. 

سیّد محمّد على گلریز درباره بناى قدیم آن چنین می‌نویسد: «حلیمه خاتون را دختر موسى بن جعفر علیه‏السلام می‌‏دانند؛ بقعه آن در انتهاى زرگره کوچه است و به محوطه‌‏اى می‌‏پیوندد که سالیان پیش گورستان بود و اکنون در آنجا کسى را دفن نمی‌‏کنند و از صورت قبرستان خارج‌شده است. این مقبره در شمال محوطه گورستان متروک قرار دارد و داراى حیاط کوچکى است. خود آرامگاه داراى هیچ‌گونه تکلفاتى نیست؛ ساختمان آن از آجر و خشت است و با گچ سفید شده و یک صندوق چوبى نیز در وسط قرار دارد؛ کف حرم با آجر کاشى مفروش است.»

بنای این بقعه سال ۱۳۷۷ در اجرای طرح جامع بازسازی شد و مرقد مطهر در سردابی به مساحت ۷۰ مترمربع بوده و فضای درون آن به هنرهای کاشی‌کاری، آجرکاری و خوشنویسی تزئین شده است. ایوان بقعه رو به‌جانب جنوب غرب قرار دارد و توسط سه پلکان از کوچه به مدخل آن راه می‌‏یابد. این ایوان به ارتفاع تقریبى ۸ متر است که سراسر با کاشى‏‌هاى لاجوردى در زمینه گل‌وبوته و آیات قرآنى تزیین‌شده است. در پیشانى ایوان بر روى یک ردیف کاشى‌ه‏اى سبز با خط خوش نستعلیق نوشته‌شده: «بقعه متبرکه حضرت حلیمه خاتون علیه‌السلام سال ۱۳۷۷ ه. ش.»

بقعه زبیده خاتون

درجانب شرقی محله خیابان و ابتدای بایندركوچه زیارتگاهی است كه به زبیده خاتون شهرت دارد. بنای بقعه در جانب شرقی صحن و بنای مسجد آن در قسمت شمالی قرار دارد. حرم امامزاده چهار گوشه‌ای است كه به كمك فیلپوش‌هایی كه از كف آغاز شده پوشش یافته است. نمای مسجد از جانب صحن از زیبایی خاصی برخوردار است و از سر طاق‌نما با قوس نعل اسبی و ارسی‌های چوبی تشكیل شده است.

لچكی‌ها دارای تزئینات معقلی است. در این لچكی‌ها آجرهای سفالی دایره شكلی با نقش ستاره كار شده است. روی جرزهای دو طرف طاق‌نماها نیز آجرهای نقش برجسته با طرح ترنج لوزی شكل به چشم می‌خورد. شبستان مسجد نیز در وسط دارای سه ستون حجیم و استوار آجری است.

امامزاده اباذر

امامزاده اباذر در روستایی به همین نام و در فاصله ۲۰ كیلومتری شمال شرقی شهرستان قزوین قرار دارد. بنا بر اعتقاد اهالی منطقه این امامزاده از فرزندان امام جعفر صادق(ع) است.

بنای این امامزاده از سنگ‌های كوهی ساخته و با گنبد دو پوش آجری پوشش داده شده است. ازاره بقعه از كاشی پوشیده شده و بنا بر طرح و پخت آن می‌توان این كاشی‌ها را از آثار دوره قاجار دانست. علاوه بر ضریح، در كنج بقعه، سنگ قبری به ارتفاع تقریبی ۴۰ سانتی‌متر به صورت سكو قرار دارد و دارای كتیبه كنده‌كاری شده دوره ایلخانی است.

ورودی بقعه در سمت شرق است و در طرفین آن سنگ‌های منقش به كتیبه بسیار نفیسی قرار دارد. در دو طرف ورودی دو شباك سنگی با گره‌بندی قرار گرفته‌اند كه یكی از آن‌ها دارای كتیبه است.

بقعه شباهت بسیاری به آثار دوره صفوی دارد و می‌توان نتیجه گرفت كه بنای اولیه دوره ایلخانی كه احتمالاً بسیار زیبا و با شكوه بوده به‌علت ویرانی و تخریب در دوره صفویه بازسازی و كتیبه‌های آن روی بنای جدید نصب شده است. كاشی‌كاری گنبد و داخل بقعه نیز در زمان قاجار انجام گرفته است.

امامزاده ولی ضیاء آباد

بنای امامزاده ولی بر روی صفحه طبیعی سنگی نسبتاً کوتاهی قرار دارد. ازاره بنا با قطعه سنگ‌های قهوه‌ای در دو ردیف تا ارتفاع یک متر و ۱۰ سانتی‌متر ساخته شده و بقیه را با آجرهای ساده بالا برده در سه دیواره بیرونی آن طاق‌نماهایی به وجود آورده‌اند.

بر روی مکعب مزبور، گنبد بنا قرار گرفته که در قسمت پایین به‌صورت استوانه‌ای با ارتفاع ۳۰/۲ متر است و پس از قطاربندی ساده‌ای که به کمک دو رج آجر ایجاد شده، بخش اصلی گنبد شکل گرفته است. این بنا از آثار دوره ایلخانی است و او را از احفاد امام موسی کاظم(ع) می‌دانند.

زیارتگاه هفت صندوق

بنای امامزاده هفت صندوق در میان گورستان روستای هفت صندوق شهر ضیاء آباد قرار دارد بنا مستطیل شكل و دارای حرمی مربع شكل است كه در جلوی آن ایوان ورودی به همراه دو فضای كوچک جنبی قرار گرفته است.

نماهای شرقی و غربی بنا هر یک دارای قاب‌بندی و چهار طاق نماست، ضلع شمالی آن سه طاق نما دارد گنبد بنا دو پوش و بدون كاشی‌كاری و توسط تیرهای چوبی مهار شده است تزئینات بنا در داخل شامل رنگ‌آمیزی رسمی‌بندی و در خارج به صورت طرح‌های ساده آجر كاری در میان طاق‌نماها و ورودی‌های فضاهای جنبی ایوان است این بنا با توجه به معماری خاص آن به دوره قاجار تعلق دارد.

امامزاده كمال ضیاء آباد

بنای امامزاده كمال(ع) فرزند امام موسی كاظم(ع) به شكل شش ضلعی به طول۹۰/۳ متر است و در حاشیه بخش ضیاء آباد از شهرستان تاكستان قرار دارد.

بنای بقعه شامل سه بخش بوده که دو بخش الحاقی آن كاملاً نوساز و فاقد هر گونه ارزش هنری است. شكل داخلی بنا نیز شش ضلعی و دارای نازک‌كاری است؛ گنبد امامزاده از نوع دو پوش رنگ است بنا دارای تزئینات آجركاری در میان طاق نماهای اضلاع خارجی است و در گوشه سازی‌های داخل آن نقوش گل و بته مشاهده می‌شود؛ بنای امامزاده كمال از آثار قرن نهم هجری قمری و طرح آن در منطقه بی‌نظیر است.

امامزاده علی شکرناب

در ۳۰ كیلومتری شمال شرق قزوین و در كنار گورستان قدیمی روستای شكر ناب قرار دارد كه از توابع شهرستان آبیك به شمار می‌رود. بنای امامزاده از آثار قرن هشتم و نهم هجری است. گزارش مورخ بزرگ حمدالله مستوفی در سال ۷۳۰ هجری قمری درباره آن چنین است. «مشهدی پیدا شده كه از فرزندان علی كرم الله وجهه یكی آنجا مدفون است. نامش علی بن عون بن مرتضی علیه السلام و آن مزار را هیبتی عظیم است».

حرم، طرحی هشت ضلعی دارد كه طول هر ضلع آن ۸۰/۲ متر است. در نمای خارجی بنا روی جرزهای هشت گانه طاقنماهایی قابسازی شده و در زیر تیزه قوس‌های بالا طاق‌نماها یك طرح هندسی تزئینی به‌صورت قطاربندی دندانه دندانه به وجود آمده است. از روی این قطاربندی كم‌عرض، دیوارهایی به ارتفاع ۸۰ سانتی‌متر بالا رفته و از آنجا به نرمی به طرف داخل شكسته شده در نتیجه گنبد هرمی هشت ضلعی را شكل داده است.

در دوره‌های بعد یک شبستان هشت ضلعی كه جلو خانی سر پوشیده دارد و پوشش آن به‌وسیله سه گنبد آجری كوتاه صورت پذیرفته به بنای حرم افزوده شده است.

سر در ورودی از تزئینات كاشی و آجر برخوردار است، همچنین كاشی‌های كف‌پوش معروف به «ابر وباد» و یک كتیبه سنگی مورخ ۸۸۴ از ویژگی‌های دیگر این بنا به شمار می‌رود.

امامزاده علی اصغر زرآباد

امامزاده «علی اصغربن موسی الکاظم» در۸۶ کیلومتری شهرقزوین در روستای زرآباد از توابع بخش رودبار الموت قرار دارد که همه ساله عده زیادی در ایام تاسوعا و عاشورا از شهرهای دور و نزدیک و روستاهای منطقه رودبارشهرستان و الموت به زیارت آن می‌آیند.

در مقابل بنای امامزاده چنار کهنسالی قرار دارد که در منطقه به نام چنار خون‌بار معروف است و به اعتقاد و شهادت اهالی محل هرساله هنگام اذان صبح عاشورا از شاخه‌های آن مایع قرمز رنگی مانند خون تراوش می‌ کند.

مراسم عزاداری در این منطقه بی‌نظیر است. این مراسم از صبح روز تاسوعا شروع شده و تا اذان صبح عاشورا ادامه دارد. در شب عاشورا عزاداران حسینی از شب هنگام تا اذان صبح حلقه‌وار در حیاط امامزاده به سینه‌زنی و نوحه‌سرایی می‌پردازند.

امامزاده عبدالله و فضل‌الله فارسجین

بر سر راه «قزوین – ابهر» و در كنار شهرک فارسجین بنای آجری زیبایی از قرن ششم هجری باقی مانده كه به امامزاده عبدالله معروف است. سردر بلندی كه در جلوی ایوان ۷/۵ متری جنوب بقعه قرار دارد زائرین را به سوی حرم دعوت می‌كند.

قسمت اصلی بنا عبارت از یك هشت ضلعی است كه اضلاع جنوبی آن به خاطر الحاق ایوان و سر در به آن تا اندازه‌ای متفاوت از ضلع‌های دیگر است. بر روی این هشت ضلعی قسمت گردنی گنبد با ارتفاع ۳ متر و محیط ۱۸/۴۵ متر ساخته شده و گنبدی مخروطی با ارتفاع ۷/۵ متر بر فراز آن برپا شده است.

در قسمت بالای استوانه، قطاربندی تزئینی جالبی به كمک نوعی ملات گچ به‌صورت مقرنس‌های هم‌شكل كه ۶۰ سانتی‌متر ارتفاع دارد صورت پذیرفته و جلوه خاصی به گنبد بخشیده است. دو كلمه «الله» و «علی» كه به خط بنایی و با آجرهای لعابدار فیروزه‌ای بر روی گنبد نگاشته شده آن را از آثار مشابه متمایز كرده است.

در نزدیكی این بنا، امامزاده دیگری به نام فضل‌الله وجود دارد كه از معماری كاملاً متفاوتی با تمامی بناهای موجود در منطقه برخوردار است. تركیب مصالح از خشت و گل، آجر با سنگ قلوه و لاشه، گچ كوبیده و ماسه و گنبدی عرقچینی كه با خیز زیاد ساخته شده و قُبه آجری خاصی بر فراز آن است از ویژگی‌های بنای امامزاده فضل‌الله به شمار می‌روند.

انتهای پیام