نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
آیت‌الله احمد مبلغی، استاد درس خارج فقه محیط زیست در گفت‌وگو با ایکنا، به مناسبت روز طبیعت به تشریح جایگاه زمین و درخت از منظر اسلام پرداخت و گفت: منطقی وجود دارد که اگر آن را کشف کنیم، جایگاه درخت در طبیعت و در رفتار انسان آشکارتر می‌شود. این منطق بیان می‌کند که زمین از نظر دینی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی با اشاره به اینکه حداقل سه بعد را می‌توان برای جایگاه زمین از منظر اسلامی در نظر گرفت، گفت: جایگاه اول بُعد قدسی آن است؛ زمین متعلق به خداست. همان‌طور که در قرآن آمده است: «إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ؛ زمین از آنِ خداست». باید توجه داشته باشیم که زمین مالکیت الهی دارد.
زمین؛ نشانه‌ای برای شناخت خداوند
آیت‌الله مبلغی جنبه دوم زمین را بُعد معرفتی و شهودی دانست و تشریح کرد: زمین حاوی نشانه‌ها و آیاتی است که از طریق آنها می‌توان به معرفت خداوند دست یافت. به عبارت دیگر، زمین منبعی برای افزایش دانش و شناخت انسان نسبت به خالق است. این بُعد، سیر آفاقی را در برمی‌گیرد که یکی از دو بال معرفت است. همان‌طور که در قرآن اشاره شده است: «سِيرُوا فِي الْأَرْضِ؛ در زمین سیر کنید».
وی ادامه داد: بُعد احساسی، بعد سوم در خصوص زمین است. در روایات آمده است که زمین مادر انسان‌هاست. پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: «تحفَّظوا من الأرض فإنها أمکم؛ از زمین محافظت کنید، چرا که مادر شماست». این بیان، احساس محبت و عشق را نسبت به زمین برمی‌انگیزد. دین برنامه‌ها و نگاه‌هایی را ترسیم کرده است که فارغ از محبت و عشق نیست. همان‌طور که گفته شده است: «الدینُ إلَّا الحُب؛ دین چیزی جز محبت نیست». این محبت باید هم‌جهت با خدا، انسان و زمین باشد. زمین نیز متعلق این محبت است و باید نسبت به آن احساس مسئولیت و عشق داشت.
احساس نسبت به زمین
این استاد درس خارج فقه محیط زیست در ادامه گفت: اگر این سه بعد را بپذیریم، بلافاصله مسئله‌ای مطرح می‌شود و آن رفتار انسان در قبال زمین است. زمینی که قدسی است، منبع تولید معرفت است و جایگاه تأمین احساسات انسان‌هاست. احساس نسبت به زمین، احساس نسبت به انسانها و خداوند نیز هست و این‌ها اجزای بهم پیوسته‌ای هستند.
وی با تأکید بر اینکه اگر نسبت به محیط زیست بی‌توجه باشیم، قطعاً نسبت به انسان و خداوند نیز بی‌توجه خواهیم بود، گفت: در اینجا چند مقوله مطرح می‌شود: اخلاق، فرهنگ و قانون در قبال زمین. این سه شأن رفتاری انسان هستند. اخلاق از درون انسان سرچشمه می‌گیرد، فرهنگ چیزی است که جامعه انسانی آن را ایجاد می‌کند و قانون نیز برای نظم بخشیدن به روابط بین انسانها وضع می‌شود. این سه مقوله در بالاترین سطح خود، مسئولیت را ایجاد می‌کنند.
آیت‌الله مبلغی در ادامه گفت: بنابراین، مسئولیت اخلاقی، فرهنگی و قانونی در قبال زمین شکل می‌گیرد. مسئولیت اخلاقی به این معناست که همه انسانها باید نسبت به زمین احساس مسئولیت داشته باشند. این مسئولیت اجتماعی، بالاترین سطح مسئولیت‌هاست و حتی اگر قانون وجود داشته باشد ولی مسئولیت اجتماعی نباشد، قانون کارایی نخواهد داشت و فرهنگ نیز شکل نمی‌گیرد. همه این‌ها از مسئولیت اخلاقی نشئت می‌گیرند که در جامعه تولید می‌شود.
وی در جمع‌بندی این بخش از سخنان خود، گفت: بر این اساس، می‌توان ادعا کرد که اسلام سه مسئولیت مهم در قبال زمین بر دوش انسان گذاشته است: مسئولیت اخلاقی که به مسئولیت اجتماعی تبدیل می‌شود، مسئولیت فرهنگی و مسئولیت تقنینی یا حقوقی.
وظیفه انسانها در قبال بندگان و سرزمین
آیت‌الله مبلغی در ادامه با نقل روایتی از امام علی(ع) که فرموده‌اند: «اتَّقُوا اللَّهَ فِي عِبَادِهِ وَ بِلَادِهِ؛ در مورد بندگان خدا و سرزمین‌های او تقوا پیشه کنید»، گفت: این تقوا تنها به نماز و عبادت محدود نمی‌شود، بلکه شامل مسئولیت در قبال بندگان و سرزمین‌ها نیز می‌شود. حتی نسبت به حیوانات و محیط زیست نیز مسئولیت داریم. این مسئولیت در اسلام تا حدی بالا گرفته است که حتی نسبت به حیوانات و محیط زیست نیز مورد توجه قرار گرفته است.
وی ادامه داد: مقام معظم رهبری نیز در این زمینه فرموده‌اند: «مسئله درخت و حفظ پوشش گیاهی باید جایگاه واقعی خود را در فرهنگ عمومی پیدا کند» این مسئولیت فرهنگی باید به یک ارزش غیرقابل انکار تبدیل شود که همه افراد جامعه آن را بپذیرند و در راستای آن حرکت کنند.
آیت‌الله مبلغی افزود: مسئولیت اخلاقی، فرهنگی و حقوقی در قبال زمین به این معناست که باید محیط زیست را حفظ کنیم. حفظ محیط زیست امروزه به یک واژه کلیدی در سطح بین‌المللی و بین‌ادیانی تبدیل شده است. دین نیز بر همین موضوع تأکید کرده است. در روایتی آمده است: «تحفَّظوا من الأرض؛ زمین را حفظ کنید». این حفظ تنها به معنای نگهداری نیست، بلکه شامل مراقبت و توجه کامل به زمین است.
وی در پایان با اشاره به دو جنبه از حفظ محیط زیست از منظر اسلام گفت: جنبه سلبی یعنی باید از قطع درختان، نابودی گیاهان و آلودگی آب‌ها جلوگیری کنیم و جنبه اثباتی و ایجابی که نه تنها باید از تخریب جلوگیری کنیم، بلکه باید درخت بکاریم و محیط زیست را ارتقا دهیم. در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است: «وَلَا تَقْطَعُوا شَجَرًا؛ حتی یک درخت را قطع نکنید». این بیان نشان‌دهنده اهمیت بالای حفظ محیط زیست در اسلام است و حتی قطع یک درخت نیز مورد نکوهش قرار گرفته است. در روایتی دیگر آمده است: «إِنْ قَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ فِي يَدِ أَحَدِكُمْ فَسِيلَةٌ فَلْيَغْرِسْهَا؛ اگر قیامت برپا شود و در دست یکی از شما نهالی باشد، باید آن را بکارد». این بیان نشان‌دهنده اهمیت درختکاری و حفظ محیط زیست در اسلام است.
انتهای پیام
منبع
