نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
موسوعه «گروه‌های مرجع قرآن در فرایند تربیت اعتقادی به ترتیب نزول» عنوان اثری تألیف حجت‌الاسلام سیدمحمدرضا علاءالدین است که در روزهای پایانی زمستان ۱۴۰۳ به همت انتشارات پیام صادق در پنج مجلد چاپ و منتشر شد. خبرنگار ایکنا از اصفهان در خصوص این اثر با مؤلف و نویسنده آن گفت‌وگو کرده است که متن آن را در ادامه می‌خوانیم.
ایکنا ـ «موسوعه گروه‌های مرجع قرآن در فرایند تربیت اعتقادی به ترتیب نزول» را برای مخاطبان معرفی کنید.
خداوند می‌فرماید: «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ؛ همانا این قرآن به استوارترین راه هدایت می‌کند.» جامعه انسانی برای رشد و تعالی نیازمند الگوست و مرجعیت قرآن کریم به نظیر یا مثل و مانند نیازی ندارد؛ میلیون‌ها کتاب برای اعتباربخشی به مطالب خود، به قرآن کریم استناد می‌کنند که نشان‌دهنده مرجعیت آن است. این کتاب مرجع برای رشد و تعالی انسان‌ها، گروه‌هایی را در جایگاه مرجع معرفی کرده است.
وقتی به بررسی این گروه‌ها می‌پردازیم، درمی‌یابیم که در درجه اول، بینش و نگرش آن‌ها برای جامعه انسانی حائز اهمیت است. دومین نکته‌ای که حساسیت همگان را در مواجهه با گروه‌های مرجع برمی‌انگیزد، رفتارشناسی آن‌هاست و سوم، عملکرد این گروه‌ها در مواجهه با کیفیت و کمیت هیجان‌ها و گرایش‌های‌شان و در نهایت، سبک زندگی آن‌ها برای الگوگیری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در نتیجه ما با چهار مؤلفه بینش و نگرش، گرایش، رفتار و سبک زندگی مواجهیم. این گروه‌ها را با توجه به حق یا باطل بودن‌شان، به دو دسته تقسیم می‌کنیم. در بررسی و پژوهش گروه‌های مرجعی که قرآن به صراحت حقانیت آن‌ها را بیان کرده است، می‌توان از ابرار، اولوالأالباب، متقین، علمای صالح، عبادالرحمن، صابرین و محسنین نام برد.
در مقابل این هفت گروه برحق، گروه‌های مرجع باطل را نیز از نظر بینش و نگرش، گرایش، رفتار و سبک زندگی بررسی کرده، در مواجهه با یکدیگر قرار داده و سپس مقایسه کرده و تطبیق داده‌ایم تا در نهایت مخاطب بتواند به این نتیجه برسد که کدام گروه قابلیت الگوگیری دارد. عمده این کار برای ارائه الگوی مناسب است. در جامعه کنونی ما، گروه‌های مرجع، سلبریتی‌ها هستند که مورد توجه مطبوعات، مراکز فرهنگی، مردم و به‌ویژه نسل جوان قرار دارند. درواقع، قرآن به نیاز جامعه برای الگوگیری پاسخ داده است.
این پژوهش با بررسی هفت گروه مرجع حق و در مقابل آن، هفت گروه مرجع باطل، ۱۴ گروه را در قرآن به‌صورت مصداقی و عینی، جداگانه معرفی و شخصیت‌شناسی کرده و سپس به منصه ظهور رسانده است. در بررسی براساس چهار مؤلفه مورد اشاره، هدف و نقطه مورد انتظار نیز شکل گرفت؛ هدف به گروه مرجع باطل و نقطه مورد انتظار به گروه مرجع حق اختصاص دارد که تلاش می‌کنیم با تحول و برنامه‌ریزی، جامعه درگیر بینش، گرایش، رفتار و سبک زندگی هدف را به نقطه مورد انتظار سوق دهیم. این برنامه دوم ما برای سوق‌دادن افراد به سوی نقطه‌ای‌ست که قرآن برای رشد و تعالی آن‌ها معرفی کرده است.
برای تکمیل این موسوعه، سه سال و بالغ بر هزار ساعت زمان صرف شده و دو هزار و ۱۰۰ صفحه را به خود اختصاص داده است که هر جلد از آن به یک گروه حق و یک گروه باطل اختصاص دارد. گروه‌ها و عناوین هر جلد به انتخاب مؤلف، ولی با مصداق قرآنی انتخاب شده است و چیزی نیست که خودمان خلق کرده باشیم. عناوینی که ذکر شده، خود قرآن بیان کرده است؛ ولی کاری که انجام شده، تاکنون انجام نشده بود.
ایکنا ـ ایده تدوین این موسوعه از کجا شکل گرفت؟
ایده ما تربیت اعتقادی‌ست. در اسلام سه نوع فقه وجود دارد؛ فقه اکبر که تربیتی اعتقادی‌ست، فقه اوسط که رفتاری‌ست و فقه اصغر که به مناسک و اعتقادات اختصاص دارد؛ پس فقه اکبر یا فقه تربیتی اعتقادی از دیگر انواع فقه اهمیت بیشتری دارد. سیری که برای جداکردن افراد از جامعه هدف به سوی جامعه مورد انتظار در نظر داریم، تربیت اعتقادی‌ست؛ فرد در این نقطه کافر، مشرک، منافق یا … است و ما به آرامی او را به سوی مؤمن دارای نگرش، گرایش، رفتار و سبک زندگی مورد انتظار براساس آموزه‌ها و باورهای اعتقادی سوق می‌دهیم.
بررسی گروه‌های مرجع براساس همین سیر تربیتی رفتاری و سیر نزول شکل گرفته، ممکن است تک‌نگاری‌هایی براساس مصحف در خصوص گروه‌های مرجع صورت گرفته باشد؛ ولی کسی آن‌ها را براساس تربیت اعتقادی و سیر نزول بررسی نکرده است که نقطه عطف این اثر محسوب می‌شود و برای اولین‌بار در جهان اسلام انجام شده است.
ایکنا ـ آیا افراد دیگری در تألیف این اثر با شما همکاری داشته‌اند؟
مؤلف اصلی اثر خودم هستم و گروه «قرآن‌پژوهان کوثر» ناظر علمی آن بودند و مطالب را در نشست‌های علمی که داشتیم، بررسی می‌کردند؛ ولی کار اصلی و قلم‌زدن آن بر عهده خودم بود.
ایکنا ـ چه زمانی تألیف این اثر را آغاز کردید؟
تألیف اثر در سال ۱۴۰۰ آغاز و زمستان ۱۴۰۳ رونمایی شد. انتشارات پیام صادق نیز این اثر را منتشر کرد. شکر خدا، این کار مورد توجه آیت‌الله‌العظمی حسین مظاهری، زعیم حوزه‌های علمیه استان اصفهان نیز قرار گرفت و ایشان آن را مطالعه و پیامی دو صفحه‌ای در خصوص آن صادر و مخاطبان را به مطالعه آن تشویق کرد. مراسم رونمایی از این موسوعه به همت اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان با حضور علما و مدیران مؤسسات قرآنی برگزار و پیام آیت‌الله مظاهری نیز در این مراسم دریافت شد.
ایکنا ـ این موسوعه برای چه کسانی مناسب است؟ آیا هر کس با هر سطحی از دانش و معلومات می‌تواند از آن استفاده کند؟
رویکرد اثر معطوف به دانش‌آموزان متوسطه به بالاست، به‌طوری که مربی یا متربی بتواند از آن در کار خود استفاده کند. در بخش جداگانه‌ای از این موسوعه، شیوه جذب متربی نیز بیان شده است؛ زیرا الگودهی نمی‌تواند فقط نظری باشد و به مقدماتی نیاز دارد.
تدوین چنین موسوعه‌ای کاری فرارشته‌ای و میان‌رشته‌ای‌ست و از رشته‌های علوم اجتماعی، جامعه‌شناسی، رفتارشناسی، روانشناسی، علوم قرآنی و تفسیر قرآن بهره گرفته است. مقدمه اثر به مباحث تربیتی اختصاص دارد و بیان می‌کند که چگونه باید با متربی رفتار کرد و به او الگو داد و چه الگویی می‌تواند بهتر از قرآن و گروه‌های مرجعی باشد که این کتاب آسمانی معرفی کرده است؟
نام اثر را با عنوان الگوگیری از گروه‌های مرجع قرآن انتخاب نکردیم؛ زیرا زمانی که بحث الگوگیری مطرح می‌شود، بیشتر افراد توجه خود را به شخصیت‌هایی مانند حضرت مریم(س) و انبیای الهی معطوف می‌کنند، در حالی که این شخصیت‌ها موضوع بحث موسوعه نیستند. این دسته‌بندی‌ها براساس اشخاص صورت نگرفته، بلکه براساس معیارهای کلی دیگری انجام شده؛ ولی اشخاص نیز به‌مثابه مصادیقی از این معیارها معرفی شده‌اند.
برای نمونه، آصف بن برخیا، وزیر حضرت سلیمان را در دسته علمای صالح قرار داده‌ایم، در حالی که این شخصیت از جمله پیامبران نیست، همین‌طور مؤمن آل‌فرعون را در جایگاه علمای صالح معرفی کرده‌ایم. قرآن به معرفی هشت عالم صالح پرداخته و در مقابل آن، هشت عالم فاسد را نیز معرفی کرده است.
ایکنا ـ جزئیات مربوط به همه مؤلفه‌های گروه‌های مرجع را از قرآن استخراج کردید یا از منابع دیگری نیز کمک گرفتید؟
مطالب را از قرآن استخراج کردم و از تفاسیر نیز کمک گرفتم. در سال ۱۳۸۶ مدرس تفسیر شدم. در حال نگارش یک دوره تفسیر قرآن نیز هستم. این موسوعه قرآنی یکی از پیش‌درآمدهای تفسیر است.
ایکنا ـ آیا از منابع دیگری به جز قرآن نیز در خصوص علمای صالح استفاده شده است؟
یکی از حساسیت‌ها در تألیف اثر این بود که از اسرائیلیات استفاده نشود؛ زیرا در خصوص این شخصیت‌ها در منابع دیگر مانند تورات، انجیل و… نیز مطالبی بیان شده که بعضاً منحرفانه هستند؛ در نتیجه از تفاسیر متقن و مستند بهره گرفته شد. بالغ بر ۷۶۵ مستند وجود دارد که برای تهیه موسوعه مورد استفاده قرار گرفت؛ منتها در مباحث مربوط به تحلیل قرآن، از منابع تفسیری درجه اول بهره گرفتم.
ایکنا ـ کسی که قصد استفاده از این موسوعه را دارد، صرفاً با مباحث نظری روبرو می‌شود یا اینکه به راحتی می‌تواند مطالب را به‌کار بگیرد؟
در مقدمه، شیوه‌های جذب متربی و معرفی گروه‌های مرجع برای او بیان شده است. ما سیر شیوه تربیتی شامل نگرش، گرایش، رفتار و سبک زندگی را به متربی منتقل می‌کنیم و به او نشان می‌دهیم که چگونه باید الگو یا گروه مرجع را انتخاب و در مسیر درست حرکت کند.
انتهای پیام
منبع
